Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Aksjologia,prakseologiaiideologia
33
ciowej.Odprzeświadczenia,żeszanszłagodzeniabarierdostępudoprawanależy
szukaćwtakichwłaśniedziałaniach,należyodróżnićrównieszerokoakceptowany
postulat,byczynićtoprzezrozwiązaniainstytucjonalneiproceduralne.Mająone
pozwolićjednostkomnauzyskaniewiążącegoimożliwegodowyegzekwowania
rozstrzygnięciaichsprawyprzezniezależnąinstytucję.Dziękitemupapierowepra-
wostałobysiędlanichrealnymzabezpieczeniem.
Narzędziemzapewnianiatakrozumianegodostępudoprawasąprzedewszyst-
kimróżnorodnegwarancjeformalne,takiejakprawodosądu,prawodoobrony,
gwarancjerzetelnegoprocesu,prawodokorzystaniazpomocyadwokataczyprawo
donieodpłatnejpomocyprawnejwsytuacjach,wktórychosobawystępującaprzed
sądemniepotrafisamodzielniepozyskaćtakiegowsparcia.Podobnychinstytucji
jestoczywiścieznaczniewięcej-więcejniżmożnatupoddaćanalizielubchoćby
wyczerpującowyliczyć(Pilipiec2000).Sąoneteżrozlokowanenahierarchicznie
różnychszczeblachsystemówprawnych-waktachrangikonstytucyjnej,wprawie
procesowymiustawachregulującychpostępowaniaprzedadministracjąpublicz-
ną.Dlacelówprowadzonejtuanalizyichdetalicznerekonstruowaniejestzresz-
tązbędne.Dośćpowiedzieć,żeichwspólnymmianownikstanowifundamentalna
zasadazachodniejkulturyprawnej-kształtującazarównoinstytucjeprawne,jak
ipowszechnąwyobraźnię-żeżadnychdóbrobywatelaniemożnanaruszyćbez
wyrokusądu.
Jakwiadomo,ideahabeascorpussięgaXIIIwiekuiWielkiejKartySwobód.
Dokumenttenjakopierwszyeksplikowałprawodooporuszlachtywobecwładcy.
Czymiałpraktycznezastosowanie,jestmałoprawdopodobne,jednaknatejsamej
myślipobudowanolicznepomnikiprawa.Wpolskimkontekścienależytuwspo-
mniećoczywiścieozasadzieneminemcaptivabimus,zinstytucjonalizowanejwsta-
tutachjedlneńsko-krakowskich,zanimAngliarealniewprowadziłahabeascorpus,
orazoinnychgwarancjachdrogisądowejwczasachrozkwituRzeczpospolitej
szlacheckiej.
NiezależnieodwczesnonowożytnychinspiracjiispecyfikiustrojuPolski,wzmo-
żonezainteresowanieideądostępudosądu-ijejrozszerzenienaogółobywateli-
należydatowaćnaokresoświecenia.Wlicznychsformułowaniachwspominaoniej
amerykańskaDeklaracjaNiepodległościz1776roku,uznająjetakżefrancuska
DeklaracjaPrawCzłowiekaiKonstytucja3Maja.PoIIwojnieświatowejistotny
przełomstanowiłozdefiniowanieprawadosądujakoprawaczłowieka.Takiesfor-
mułowaniezawierająPowszechnaDeklaracjaPrawCzłowiekaObywatelaz1948
roku,azaniąMiędzynarodowyPaktPrawOsobistychiPolitycznych,Europejska
KonwencjaoOchroniePrawCzłowiekaiPodstawowychWolności,KartaPraw
PodstawowychUniiEuropejskiejilicznekonstytucjenarodowe.Zapewniająone
każdemumożliwośćodwołaniasiędoniezależnejinstytucjirozstrzygającejspory.
Majątakżeoddziaływaniehoryzontalne,odnoszącsiędosporówmiędzyobywate-
lamiirozszerzającoujmującpojęciewładzy.
