Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
40
Rozdział1
anegdotyczneustalenia,żechcączniechęcićbiednychdojejnadużywania,osoby,
którewszczęłysprawy,korzystającztegoprawa,anastępniejeprzegrały,karano
-międzyinnymipręgierzemichłostą(Goriely1994).
Takżewpolskiejliteraturze-osobliwiewpracachpoświęconychhistoriizawo-
dówprawniczych-chętniezauważasięzaJanemDługoszem,żeporazpierwszy
prawoubogichdonieodpłatnejreprezentacjiprzedsądamisformułowałBolesław
Chrobryw1016roku.Czytakrzeczywiściebyło,niesposóbdziśustalić.Niemoż-
najednakzaprzeczyć,żetroskaowłaściwąreprezentację,wyrażonaprzezprawodo
nieodpłatnejpomocyprawnejpoprzedziłarozwójzawodówprawniczych,ahisto-
rycznepierwszeństwopomocynieodpłatnejprzedodpłatnąstanowijednozeźródeł
ichetosu(por.Tomaszek2014,263-264).
Prawodonieodpłatnejpomocyprawnejpojawiłosiętakżewstatuciewiślickim,
zgodniezktórymwsądzienkażdyczłowiek,niezależnieodstanuiokoliczności,
możeipowinienmiećadwokata,pełnomocnikalubrzecznika”(Kisza1971)iprzy-
wilejachnieszawskich.DopierowpoczątkacherynowożytnejwPolscezaistniała
praktykaodpłatnejreprezentacji.Tymsamymprawodoprawnikarównieżwkon-
tekścieprofesjonalnymściślewiązałosięzpostępowaniamisądowymi.Wciążjed-
nakutrzymywałsiępodziałnaodpłatnychinieodpłatnychpełnomocników,przy
czymciostatnicieszylisięwiększympoważaniem.
WbliższychnamczasachprawodopomocyprawnikauwzględnionowXIX-
-wiecznychkodyfikacjachpostępowaniacywilnegoiinnychregulacjach,zwłaszcza
wdrażanychnafalirewolucyjnegolubpatriotycznegowzmożenia.Wciążjednakde-
finiowanojejakonprawoubogich”.WedługCappellettiego(1975,18-22)takofe-
rowanapomocnieróżniłasięzbytnioodśredniowiecznejjałmużny,jednaknosiła
cechyzorganizowanegosystemu,byłamniejwoluntarystycznaibardziejregularna.
Itak,Francjawprowadzałazmodernizowanysystempomocysądowejdwukrot-
nie,w1851i1901roku.Prawnicywyznaczaniprzezsądyświadczyliwnimusługi
bezrekompensaty.WeWłoszechnastąpiłotopozjednoczeniuiw1923roku,na
identycznychzasadach.WNiemczechprawodopomocyprawnikawprowadzo-
nodokodeksupostępowaniacywilnegow1877roku,arekompensatyzaniektóre
kosztyprzyznanoprawnikomdopierowXXw.Angliamiałanajdłuższetradycje
zorganizowanejpomocy,więcreformyprzeprowadzonepodkoniecXIXw.niesta-
nowiłyrewolucji.W1883rokupodniesionokryteriumdochodowe,niezmieniane
od1495roku,ipozwolononakorzystaniezpomocynietylkopowodom.W1914
rokuutworzonoPoorPersons’Department,pierwsząinstytucję,którazajmowałasię
zarządzaniempomocąprawnądlaosób,zastępującsądywwyznaczaniuprawników
zurzędu,przyczymusługiprawniczebyłydarmowe,alepochodziłyodprawników
świadczącychjedobrowolnie.
Tenskróthistorycznyuzmysławia,żeprofesjonalizacjaiinstytucjonalizacjapo-
mocyzurzędustanowidopieroefektzmianspołecznychnastępującychstopniowo
wdrugiejpołowieXXwieku.Jeszczew1975rokuCappelletti(1975)krytykował
