Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Dialogkultur—próbadefinicji
29
umownych,aleteżmogąbyćwypowiedziamipodmiotówzbiorowych:
narodu,grupyspołecznej,zawodowejitp.Wskazywałteż,żedialogto
nietylkopospoliteformy:spór,polemika,parodia,żepojęcietonależy
rozumiećszerzej.ZazjawiskodialogoweBachtinuznawałtakżejuż
samorozumienie.Natomiastzanajmniejsząjednostkędialoguuważał
wypowiedzenie.Każdawypowiedźpozostajewrelacjizcudząwypo-
wiedzią,zjejprzedmiotem(tematem)orazwrelacjizmówiącym.
Tetrzyrelacjestanowiątrzyaspektywypowiedzeniajakojednostki
znaczeniowej.
Wdialoguniemasłówniczyich,słowobowiemjestintersubiektyw-
ne.Wszystko,cowypowiedziane,należynietylkodomówiącego.Nie
tylkoautormaprawodosłowa,majetakżesłuchacz(odbiorca)oraz
ci,którychautorznalazłwtakzwanymsłowiezastanym.Zarówno
bowiemmówiący,jakirozumiejący,którysamstajesięuczestnikiem
dialogu,flwchodząc”weńmiędzywypowiedziamijakonowyjego
uczestnik,stanowiączęśćwypowiedzi.
Dwawypowiedzeniaoddaloneodsiebiewczasieiwprzestrze-
ni,nawetnicosobieniewiedzące,równieżmogąwejśćwdialog,
jeślijezsobązestawimyistwierdzimy,żezachodzipomiędzynimi
jakakolwiekkonwergencja(choćbyczęściowowspólnytemat,punkt
widzeniaitp.).Możnateżzresztąmówićodialoguwodniesieniudo
monologowychtworówmownych.Dialogmożesiętoczyćmiędzy
kulturami,gdyżpojęcietodotyczysposobufunkcjonowaniakultury
wśródinnychkultur.WtensposóbBachtinnadajedialogowisens
kulturowy40.
WPolscezainteresowanieproblematykądialoguzaczęłonarastać
odlatsiedemdziesiątychXXwieku,zarównowśródfilozofów,jak
iwśródprzedstawicieliinnychdziedzinhumanistyki,początkowo
przedewszystkimwśródteologówkatolickichwzwiązkuzzagad-
nieniemekumenizmu.Filozofem,któryszerzejpodjąłproblematykę
dialogu,byłJózefTischner(1931—2000).Jużw1979rokuopublikował
książkęPolskikształtdialogu,wktórejskupiłsięnarelacjachmiędzy
chrześcijaństwemamarksizmemwkontekściepolskiejmyślifilozo-
ficznej,szczególniepoIIwojnieświatowej.Zasadniczeswojeprze-
myślenia,wktórychdialogispotkaniestanowiąkoncepcjęludzkiego
życia,zawarłwksiążkachFilozofiadramatu(1990)iSpóroistnienie
człowieka(1998).Odtytułupierwszejzwymienionychkoncepcjaowa
zostałanazwanafilozofiądramatu.DlaTischnerakwestiąpodstawo-
wąbyłospotkanieczłowiekazdrugimczłowiekiem:fl[ł]spotkanie
40
Zob.ibidem,s.341—349.
