Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
19
naciskówzewnętrznychnabieracechinstrumentalnych.Przykładyteoznaczają,
żeutegosamegoczłowiekanaprzestrzenidłuższegoczasutrzywymienione
rodzajemotywacjipoznawczejmogąsiępojawiaćizmieniaćwodniesieniudo
aktywnościpoznawczejmającejtensamprzedmiot.
Podrugie:aktywnośćpoznawczamożemiećconajmniejdwieformyiprze-
jawiaćsięjakoeksploracjazewnętrznalubwewnętrzna,takżeinneczynności
poznawczemogąsięodbywaćnapoziomiekonkretnymiabstrakcyjnym,nadto
ichmateriałemmogąbyćrozmaitekody.Człowiekmożeposzukiwaćinformacji
wzmagazynowanychzasobachdoświadczenia,jakinazewnątrzsątodwa
żnerodzajeaktywności,którestanąsiępodstawądalszegozróżnicowania
motywacjinatypy.
Motywacjapoznawczainstrumentalnanatomiast(atakżepochodnawzglę-
demniejmotywacjapoznawczazadaniowa)organizujeaktywnośćpoznawczą
przedewszystkimzuwaginazewnętrzny,częstopozapoznawczycelijestpod-
porządkowanaregułominnegorodzajumotywacji.Zuwaginaswefunkcje
organizujedziałaniaekonomiczniej,dostarczasilnegowzmocnienia,którenaj-
częściejhamujedalsząaktywnośćpoznawczą.Łączysięzdziałaniamiraczej
standardowymi,rutynowymi;nacisknauzyskanierezultatuograniczawielo-
stronnośćposzukiwańirozmaitośćsposobówdochodzeniadorozwiązania.Te
dwiemodeloweformymotywacjimożnaodnieśćprzykładdodwóchro-
dzajówaktywnościpoznawczejucznia:tejrealizowanejwszkoleinagradzanej
ocenąitej,którawynikazpasjiiwktórejnagrodąjestmożliwośćciągłegoza-
spokajaniaipodsycaniazainteresowania.
Powracającdozasadniczegotokurozważań,należałobyponowićpytania
orozwojowefunkcjeeksploracji,aktywnościpoznawczejiodpowiadającejim
motywacji.
Jakjużstwierdzono,bogataiwytężonaeksploracjawznacznymstopniuza-
leżyodstymulującychwłaściwościśrodowiskaorazcoszczególnieważne
wpoczątkowychfazachrozwojuodindywidualnychwłaściwości,szczególnie
temperamentalnych.Zakresiżnorodnośćeksploracjiwbogatymsensorycznie
środowiskupowoduje,żedzieckoreagujewsposóbzróżnicowany,gdyżmusi
poradzićsobieznapływającymiinformacjami:odebraćje,rozpoznać,poddać
kategoryzacjilubstworzyćnowąkategoriępercepcyjnączypoznawcządlazi-
dentyfikowaniaprzedmiotuswojejeksploracji.Jeżelitakaaktywnośćjestbardzo
zróżnicowana,wówczasjakmożnaprzypuszczaćdzieckonatrafianateka-
tegoriebodźców,sytuacjiczydoznań,któresądlaniegoszczególnienagradza-
jące,satysfakcjonujące.Dziejesiętakwtedy,gdywybranakategoriadziałania
odpowiadawrodzonympredyspozycjomdziecka,gdyjestzgodnaz„zadatkami”
rozwojuzdolności.MechanizmzwanyprzezR.S.White’a(1959)motywacją
skutecznościczyteżefektywności(por.takżeA.Banduraw:B.Szmigielska,
1999)powoduje,żeteczynnościzrealizowanezpowodzeniemutrwalająsię.
Utrwalasięteżmotywacjadoichpodejmowaniawprzyszłości.Wtymkontek-
ściepomyślnyrozwójzdolnościmożnawięcinterpretowaćjakowspółwystępo-