Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
DEFINIOWANIEEUROPY
jeVascodaGama,FerdynandMagellan,KrzysztofKolumb,JamesCookiwieluinnych.
Mimoniewątpliwychnegatywnychskutkówkolonializmu,którykorzystałzichodkryćinie
zawszedobrzezapisywałsięwświadomościzagarniętychziemiludów,zanikłnawielutery-
toriachkanibalizm,zapoczątkowanyteżzostałproceswłączaniapozaeuropejskichkrajów
wnurtwspólnejcywilizacji.UmiarkowanyklimatizrównoważoneopadysprzyjałyEuro-
pejczykomwrozwijaniurolnictwaihodowli.Europajestjedynymkontynentem,którynie
sięgastrefytropikalnejiniemawswymobrębiewiększychobszarówpustynnych(jeślinie
liczyćmikropustyńwrodzajuPustyniBłędowskiej).Ichoćjejpołudnioweobrzeżacierpią
niekiedyodsilnychupałówdocierającychtuzsąsiedniegokontynentuafrykańskiego,tonie
osiągająonetakdewastacyjnychskutków,jakichzaznająnp.krajerejonuSahary,sawanny
AmerykiPołudniowejczycentralneterenyAzjizpustyniąGobi.
ZnaczeniepołożeniageograficznegowhistoriijeszczewXIXw.opisywałwielki
historykpolski,JoachimLelewel:DHistoryaopisująca,rodemludzkimzajęta,potrzebuje
znajomościziemi,ponieważtajestmieszkaniemludzkiem,tojestprzestrzenią,czylimiej-
scemhistorycznem,czylidziejarskim.Opisaniejejstanowijeografią”
38
.
ZasobynaturalneEuropywydająsięskromne,alewystarczające,byzapewniać
minimalnydostatek,pobudzaćinicjatywęiinspirowaćpomysłowość.Sątocechycharakte-
rystycznecywilizacjieuropejskiejodchwilipojawieniasiętuhomosapiens.Nigdyniestano-
wiłaEuropajakiegośgołoborza,któreograniczamożliwościludzkieiczęstopozbawia
perspektywinadzieinabudowęlepszegolosu,jaktosiędziałonaterenachmniejsprzyja-
jącychczłowiekowi.Nieulegateżwątpliwości,żepołożeniegeograficznedecydujenp.,jaka
częśćdniajestprzeznaczonanaaktywnośćintelektualnąbądźczynnościpracy.Wkrajach
subarktycznychkrótkośćdnia,zimnoipokrywaśnieżna,grubyubiórutrudniającydyna-
mikęruchu,wreszciebrakdróghamowałyrozwójhandlu,strukturmiejskich,przesłanek
iwarunkówrozwojucywilizacji.NatomiastobezwładniającygorącyklimatAfryki,połu-
dniowejczęściAzjiczyrównikowegopasaAmerykiPołudniowejwsposóboczywisty
niesprzyjałkreatywnościludzkiejwtakimstopniu,jakwEuropie,którejklimat,mimo
zróżnicowanychpórroku,byłpodtymwzględembardziejsprzyjający.
Jednymsłowem,terytoriumEuropytworzyłooptymalnewarunkirozwojucywilizacji
przezzdywersyfikowanerolnictwo,rzemiosło,wymianętowarówidynamicznierodzącesię
tuiszerząceidee.Szybciejiskuteczniej,niżnastąpiłotonainnychkontynentach,symbo-
lamicywilizacjieuropejskiejstalisięfarmer,rzemieślnikiżeglarz-odkrywca,wtymniestety
bezwzględnykonkwistadorikolonizator.Choćkonfliktyiokrutnewojny,chroniczneprze-
kleństwoludzkościodnajdawniejszychchwiljejistnienia,nękałyEuropęwstopniunie
mniejszymniżresztęświata,toStaryKontynentpotrafiłprzynajmniejwyciągnąćztego
nauki,któreniezawszestosowanezpunktuwidzeniaetycznego,przynajmniejwykorzysty-
wanebyływpostępietechnologicznym.Chinypierwszeznałyprochidruk,aletoEuropa,
nadobreizłe,uczyniłaztychwynalazkówwłasnośćswoją,apotemświata.Dziękiswej
niewątpliwejprzewadzetechnologicznejiorganizacyjnej,atakżewdużejmierzedzięki
duchowichrześcijaństwaStaryKontynentpotrafiłpowstrzymaćorientalnepróbypodboju
przezSaracenów,Hunów,armieCzyngis-chanaczyzatrzymanegopodWiedniempochodu
KaraMustafy.
38
J.Lelewel,Wykładdziejówpowszechnych,t.I:Wstęp,chronologiahistoryczna,historyka.Dziejestarożytne,
Warszawa1850,s.2.
