Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
Wstęp
aleiStanówZjednoczonych.FilipaOrlikazpewnościąmożnauznać
zabohateraBiałorusi,jakdowodziautorrozprawyIмяП.л.паОрл.ка
убеларускайг.сторы.
2
,napoparcieprzywołującuruchomionywlatach
dziewięćdziesiątychubiegłegowiekuprzezBiałoruskąFundacjęKultury
przywsparciuPaństwowegoKomitetuNaukiiTechnikiprogram„Powrót
imion”(„Вяртанне.мёнаў”).WśródurodzonychnaBiałorusiFilipOrlik
przedstawianyjestjakoukraińskimążstanu,atakże„poliglota,historyk,
teolog,polityk,poeta,publicysta”
3
.Badaczedopatrująsięanalogiimiędzy
konstytucjąOrlikaz1710r.ajednymznajwybitniejszychdokumentów
normatywnych-StatutemWielkiegoKsięstwaLitewskiegoz1588r.,który
zostałuznanyza„najnowocześniejszywówczaskodekswEuropie”
4
.
Opisującdziałaniamazepowców,OrestSubtelnyprzywołałpowstania
szlachtywschodnioeuropejskiejzpoczątkuXVIIIw.:
PodobniejakRakoczy
5
,Kantemir
6
,Patkul
7
iLeszczyński
8
wswoichkrajach,Mazepa
iOrlikprzewodziliukraińskimelitomwwalkęzobcymabsolutyzmem;wtym
przypadkuprzeciwkotemu,coMoskwastarałasięwprowadzićnaUkrainie.Ich
opórwobeccentralizującychreformPiotraIopierałsięnaprzekonaniu,żenaru-
szałyonetraktatperejasławskiz1654r.,którywedługUkraińcówgwarantował
imsamorządność.Ponieważbyłotostulecie,wktórymataknaautonomiękraju
oznaczałwpraktyceograniczenieprawiprzywilejówpolitycznychelity,dąże-
nieMazepy,Orlikaioficerówdozabezpieczeniaichinteresówściślesplatałosię
ztroskąodobroiwolęich„ukochanejojczyzny,Ukrainy”.Połączeniepragmaty-
zmuialtruizmujesttypowedlapatriotyzmuszlacheckiegowXVII-XVIIIw.Ten
patriotyzmmiałowielebardziejkonkretną,możnapowiedziećbardziejorganiczną
podstawęniżidealistycznynacjonalizmXIXiXXw.
9
2
n.Cобале;а,IмяП.л.паОрл.каўбеларускайг.сторы.,w:ПилипОрлик-гетьман
.авторпершо{конституц.{Укра{ни,oprac.Г.Kалюжна,red.n.IсMнсbкMй,М.нсbк2006,
s.73-77.
3Ibidem,s.77.
4Ibidem,s.74.
5
FranciszekIIRakoczy(1676-1735)-magnatwęgierski,wlatach1703-1711przy-
wódcapowstaniaprzeciwkoHabsburgom.OpróczWęgrówbraliwnimudziałtakżeNiemcy,
RumuniiUkraińcy.
6DymitrKantemir(1673-1723)-hospodarMołdawii,naukowiec,humanista,pisarz.
W1708r.zbuntowałsięwrazzbojaramiswojegokrajuprzeciwkosułtanowiosmańskiemu.
7
JanReinholdvonPatkul(1660-1707)-politykinflancki,działającywsłużbieszwedz-
kiej,saskiejicarskiej,stanąłnaczeleruchuszlachtyinflanckiejprzeciwkoszwedzkiemu
absolutyzmowi.ZazdradęskazanyprzezKarolaXIInakaręśmierci.
8StanisławLeszczyński(1677-1766)-królpolskiwlatach1704-1709i1735-1736.
9
o.CубтелbнMй,Мазепинц..Укра{нськийсепаратизмнапочаткуXVIIIст.,tłum.
zj.ang.В.KулMк,KM.;2019,s.153.
