Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rządyprawa
79
cesarskiegosformułowanozasadęPrincepslegibussolutusest(nCesarzjestwolny
odpraw”)(Kelly2006,s.91),którastatuowałanadrzędnąpozycjęwładcywobec
prawa.Zasadatastałasięnastępniegłównympunktemodniesieniadlarozważań
nadistotąwładzyiprawawpóźniejszychwiekach,tymbardziejżemusiałasię
onazmierzyćzrozpowszechnionąwprawiezwyczajowymplemiongermańskich
zasadązwiązaniakrólaprawem(Tamanaha2004,s.23).Gdycesarstwozachodnie
upadło,anajegogruzachwyrósłnowyładpolitycznywEuropie,towłaśniekwestie
legitymacjiizakresuzwiązaniawładcówświeckichobowiązującymprawem-także
tym,któresamiustanawiali-byłyprzedmiotemżywegozainteresowaniauczonych
jurystówifilozofówchrześcijańskich.Dlategochociażpoczątkoworespektowano
zasadęPrincepslegibussolutusest,czemusprzyjałoprzypisywaniewładzynatury
boskiej(władzapochodziodBoga),potemzaczętojednakograniczaćswobodę
władców,przezodwoływaniesiędonakazówocharakterzemoralnym.Niektórzy
uważali,żedobrywładcatotaki,któryprzestrzegaprawa,dająctymsamymdobry
przykładswoimpoddanym(św.Ambroży),inniwręcz,żewładcamożewymagać
odpoddanychprzestrzeganiaprawa,podwarunkiemżesamjeprzestrzega(św.
Izydor).Oobowiązkuprzestrzeganiaprawajakopowinnościmoralnejwładcypisał
takżeśw.TomaszzAkwinu,dopuszczającwszakżemożliwośćzwolnieniaztego
obowiązkuwprzypadkachszczególnych,awięcgdywymagategozapewnienie
sprawiedliwości(Kelly2006,s.120in.oraz153).
Ważnezmianydlapostrzeganiaistotyomawianejideimiaływydarzeniapoli-
tycznewAngliizpoczątkówXIIIwieku.PrzegranaprzezAnglikówrywalizacja
otronfrancuskipozbawiłakrólaJanabezZiemiwiększościjegofrancuskich
posiadłości,osłabiająctymsamympozycjęmonarchywzględembaronówangiel-
skich,którzyzmusiligodowydaniaprzywilejuMagnaChartaLibertatumwroku
1215(Sczaniecki1985,s.196).Kartaprzewidywałaszereggwarancjiprawnych
dlapoddanychkróla,wtymzakazpozbawieniawolnościlubbanicjibezwyroku
sądowego.Ponadto,wprzypadkuniedochowaniapostanowieńKarty,przeciwko
królowimógłbyćwszczętyproces.Tymsamymprzestrzeganieprawaprzezkróla
zpowinnościmoralnejprzekształciłosięwobowiązekprawny(Kelly2006,s.154).
Nieoznaczałotojednakostatecznegozwycięstwaszlachetnejideiprymatuprawa
nadwładząświecką.Wkolejnychwiekach,zwłaszczawniespokojnychczasach
późnegośredniowieczaorazwojenreligijnychipierwszychzrywówspołecznych
wXVIwieku,ożywiłasiędyskusjanadistotąwładzyiprawa,torującdrogęrodzącej
sięideiabsolutyzmu.Przyjmowanocoprawda,żedobrywładcapowinienprze-
strzegaćprawa,nieoznaczałotojednak,bybyłnimzwiązanynazawsze.Mógł
jebowiemzmienićndladobrakrólestwa”
.NawetJeanBodin,szesnastowieczny
francuskimyślicielizwolennikabsolutyzmu,uważał,żekrólpowinienrządzićtak
dalece,jaktomożliwe,zapomocąprawa,aniearbitralnejwoli(Kelly2006,s.201);
sprowadzasiętodokoncepcjinrządzeniazapomocąprawa”
.
Jakwidać,przezkilkadziesiątwiekówhistoriimyślipolityczno-prawnejcho-
dziłoprzedewszystkimoutrwaleniezasady,żenajważniejszeaspektyżyciapublicz-
negopowinnybyćustaloneijakotakieprzestrzeganeprzezosobysprawującerządy.
