Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
82JakubStelina
aprawajednostekbyłyzabezpieczoneprzezsystemgwarancjiprawnychiprzez
różneinstytucjeochrony,będąceczęściąobowiązującegoiuznawanegoprzezwła-
dzęporządku.Azatempowołanademokratyczniewładza,realizowanawimie-
niusuwerena(narodu),musipodlegaćograniczeniom(Kmieciak2016,s.22).Do
kanonuwspomnianychgwarancjizaliczano:istnieniespisanejkonstytucji,określa-
jącejpodstawowezasadyustrojupaństwa,wprowadzenietrójpodziałuwładzy,nie-
zależnośćsędziów,kataloggwarantowanychprawiwolnościobywatelskich,związa-
nieadministracjiprawemiobowiązywanieprocedurdochodzeniaprzezobywateli
ochronyprawnej(Niesiołowski2013,s.277).Wszerszymujęciudokanonuzasad
państwaprawnegozaliczanotakżerównośćszans,rozumianąjakowspieranie
słabszychwdążeniudozaspakajaniaichuzasadnionychpotrzeb.Wydajesięwięc,
żesamrdzeńideipaństwaprawnegoirządówprawaniebudziłsporów;różnice
zdańdotyczyłyfundamentu,naktórymideatamasięzasadzać.Dlaniektórych
wystarczającebyłostworzeniemechanizmówdemokratycznychorazsystemugwa-
rancjiprawiwolnościobywatelskich,innymtojednakniewystarczało.Potrzebę
szerszejperspektywywyrażalizwłaszczazwolennicypodejściakonserwatywnego;
dodatkowopodkreślalioni,żenależyuwzględnićpodstawyaksjologiczne,zktórych
wyrastaideapaństwaprawnegoiktóretęideęzabezpieczają(Szlachta2011,s.29
in.).TrafnieująłistotętegosporuFriedrichAugustvonHayek,stwierdzając,że:
rządyprawazakładają[ś]ścisłąpraworządność,aletoniewystarcza,bowymagają
one,abywszystkieprawaodpowiadałyokreślonymzasadom[ś].Mogąonebyć
urzeczywistnionetylkowtejmierze,wjakiejprawodawcaczujesięnimizwiązany.
Wwarunkachdemokracjiniezwyciężąone,oileniebędączęściąmoralnejtrady-
cjispołeczeństwa,wspólnymideałemwyznawanymibezwarunkowoakceptowanym
przezwiększość(vonHayek1989,s.193-194).
Zpewnościąjednymztakichpostulatówmoralnychjestdążeniedofaktycznego
zapewnieniarównościszansdlawszystkichobywateli,realizowaneprzezobjęcie
szczególnąochronąosóbznajdującychsięwnajgorszejsytuacjiekonomicznej
iupośledzonychspołecznie.WdrugiejpołowieXIXwiekutakiepodejścieuzy-
skałosilnewsparciezarównowspołecznejnauceKościołakatolickiego(encyklika
RerumnovarumpapieżaLeonaXIII),jakiwnurtachlewicowych.Takrozumianą
ideępaństwaprawnegodzieliłjużbowiemtylkokrokodinnejważnejdwudzie-
stowiecznejidei-koncepcjipaństwasocjalnego(socjalnegopaństwaprawnego),
odwołującejsiędozasadysprawiedliwościspołecznej.
Wydawałosię,żewXXwiekuniemaalternatywydlarządówprawa,awkręgu
kulturyeuropejskiejtakaformasprawowaniawładzystaniesięniekwestionowa-
nym-przynajmniejjeślichodziopodstawowezałożenia-fundamentemustro-
jowymwspółczesnychpaństwispołeczeństw.Tymczasempoważnycioszadałytej
ideidwietotalitarneizbrodniczeideologielewicowe:niemieckinazizmisowiecki
komunizm.Tendrugi,coprawda,zrodziłsięwkrajudalekimodjakichkolwiek
standardówrządówprawa,niemniejodlatczterdziestychobjąłswoimzasięgiem
