Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
EUROPA–Informacjeogólne
czylireliktydawnejskorupytypuoceanicznego,świadcząceoruchachpłytlitosfery,
orogenezach,powstawaniuizanikaniuówczesnychoceanów.Podobnegowieku
sąkwarcytyżelaziste(jaspility)15,ocharakterystycznejwstęgowejstrukturze,
występującewpobliżuKrzywegoRoguiKurska.Młodszymiskałamisąpiaskow-
cezezlepieńcamiorazwulkanity(1,4–1,2mldlat),m.in.piaskowcejotnickie
występującenapółnocyplatformy(częstospotykanewśróderatykówwPolsce)
orazodpowiadająceimpiaskowceowruckie,występującenapołudniu.Skałypre-
kambryjskiewystępujątakżewarchipelaguHebrydóworaznapółnocnyzachód
odarchipelagu,ażposkrajszelfukontynentalnego.Sątogłówniegnejsydatowane
na2,7–1,7mldlat,poprzecinaneintruzjamiskałmagmowych.
Odpóźnegoproterozoikunawzględniejuższtywnejplatformie,wcześniej
wielokrotnieobjętejorogenezami16,zaczęłatworzyćsięosadowapokrywaplatfor-
mowa,ozmiennejmiąższości,wynikającejzwciążtrwającychpionowychruchów
podłoża.Najstarszączęśćpokrywyplatformowejtworząmorskieskałyokruchowe
iwęglanowe(wapienieimargle).Utworytewobniżeniachpodłożakrystalicznego,
czylisyneklizach,osiągająkilkatysięcymetrówmiąższości,anawyniesieniach
starszegopodłożaledwiekilkasetmetrów.
WsylurzebrzemiennymwskutkachdlaEuropywydarzeniembyłakolizjakonty-
nentówBaltikiiLaurencji,wwynikuktórejuległlikwidacjistaropaleozoicznyOcean
Japetus,powstałnowy,rozległykontynentEuroameryka(zwanatakżekontynentem
oldredowym)17,awstrefiekolizji,wciągukilkudziesięciumilionówlat(głównie
wdewonie),wypiętrzyłsięwczasieorogenezykaledońskiejpotężnygórotwór(jego
pozostałościąsąGórySkandynawskieikaledonidypółnocnozachodniejEuropy),
którynasunąłsięnazachodniskrajBaltiki(platformywschodnioeuropejskiej).
Przezcałąerępaleozoiczną,wróżnychczęściachplatformyosadzałysięmor-
skieilądoweskałyokruchowe(główniepiaskowce)orazskaływęglanowe
(wapienie,margle).Wwielkichrowachtektonicznychrozcinającychplatformę–
15Jaspilitynależądowstęgowychrudżelazistych,tzw.BIF
,odang.bandedironformation.
Tworzyłysięwprekambryjskichmorzachprzybardzoniskimstężeniutlenuwatmosferze
iwwodzie(S.M.Stanley,HistoriaZiemi,WNPWN,Warszawa2005).
16Warchaiku(około2,6mldlattemu)wpółnocnejczęściBaltikinastąpiłaorogeneza
marealbidzka,zsilnymmetamorfizmemskałiożywionymmagmatyzmem.Zproterozoikiem
jestzwiązanaorogenezakarelska(około1,7mldlattemu)igotyjska(1,4mldlattemu)obie
zintensywnymmagmatyzmem(potężneintruzjegranitoidów).Najmłodsząprekambryjską
orogenezą(około1,1–0,95mldlattemu),poktórejnastąpiłousztywnieniepodłożaplatformy,
byłaorogenezadalslandzka(W
.Mizerski,op.cit.).
17Kontynentoldredowypowstałpoorogeneziekaledońskiej.ObejmowałobszarLaurencji,
BaltikiimikrokontynentuAvaloni(fragmentuGondwany).Nazwapochodziodczerwonych
osadówklastycznych(główniepiaskowców),tworzącychsięwśrodowiskulądowymjakotzw.
molasa(osadpost-orogeniczny),związanychzwietrzeniemierozjąmasywówwypiętrzonych
worogeneziekaledońskiej.Barwaskałpochodziodtlenkówżelaza.
28
