Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PLATON
107
TakiwzglądkazałPlatonowiwąskoująćpojęcienaukiiograniczyćjejzakresdo
czystoracjonalnychdociekań.Empirycznaznajomośćfaktówwcale,wedleniego,dona-
ukinienależała;obserwacjaniebyłametodąnaukową.Wastronomiinp.oglądanie„ob-
razównaniebie”możeprzydaćsięjedyniedoegzemplifikacji:„tąpstrokaciznąnanie-
bienależyposługiwaćsiętylkojakoprzykładem”.„Będziemyzajmowaćsięastronomią
takjakgeometrią,tozaś,cojestnaniebie,pozostawimynauboczu,jeślimamyuprawiać
prawdziwąastronomię”.
Natakieukształtowanieteoriinaukiwpłynęłoogólne,idealistycznestanowisko
Platona,apozatymteżpostępymatematykiimatematycznegoprzyrodoznawstwa,któ-
rychbyłświadkiem.Wporównaniuzpowszechnymiprawamiprzyrody,jakiepitagorej-
scyuczenijprzypomocymatematycznychobliczeńjznajdowaliwdziedzinieastro-
nomiiczyakustyki,wynikiprostejobserwacjimusiaływydawaćsiębłahe,nieścisłe
iniepewne,więcnienaukowe.
MatematykanajbardziejzbliżałasiędoPlatońskiegoideałunauki,gdyżmiałacha-
rakterpojęciowyipomijajączmiennezjawiskabadałaniezmiennezwiązki.Jednakżena-
wetonaniespełniaławszystkichwymagańPlatona.Byłamuwprawdzienauką,alenaj-
niższąwhierarchii.Najpierwdlatego,żenawiązujebądźcobądźdoobserwacji
iposługujesięmyśleniemobrazowym,apowtóredlatego,żejestdogmatyczna,operu-
jebowiemzałożeniami,którychuzasadnićnieumieiniepróbuje.
Czystąmetodąnaukową,nieposiadającąbrakówmatematyki,jestdialekty-
ka.Taoperujeczystym,bezobrazowymmyśleniem,szukaprawdynadrodzesamego
tylkozestawianiapojęćitwierdzeń,ichanalizyisyntezy.Adlazapobieżeniadogma-
tyzmowibadawłasnezałożeniaiszukadlanichracji,ażznajdziedostateczną;topo-
łączeniededukcjizredukcjąodróżniająnajwięcejodzwykłegownaukachpostę-
powania.
Metodadialektycznasłużyprzedewszystkimdobadaniaidej,aletakżeidowy-
jaśnianiazjawisk.PlatonopowiedziałwFedonieustamiSokratesa,najakróżnychdro-
gachszukałtegowyjaśnienia.Ostatecznieniezadowoliłogoaniprzyczynowe,anicelo-
weidoszedłdoprzekonania,żejedynym,prawdziwymwyjaśnieniemjestdialektyczne:
przezustalenielogicznejzależnościzjawiskwyjaśniasięjelepiejniżprzezznalezienie
ichprzyczynlubcelu.Zgodnośćsądówozjawiskachjestjedynągwarancją,żejepojmu-
jemyprawidłowo.Stądprzepisdlapostępowanianaukowego:„założywszyzakażdym
razemtwierdzenielogiczne,któreuważamzanajsilniejsze,touznajęzaprawdę,comi
sięzdajebyćznimzgodne,azanieprawdę,coznimniezgodne”.Założeniem
(Uπfi
ϑ
ÂÛtg,hipoteza)niemożebyćoczywiścietwierdzeniedowolne,lecz„najsilniejsze”,
’
najbardziejprzekonywającerozum.Tametodazałożeńjestmetodąwszelkiejwiedzy,
któraniejestlitylkoempirycznymstwierdzaniemfaktów;jeślibowiemwiedzanieopie-
rasięnadoświadczeniu,tomożeoprzećsiętylkona„założeniach”,któredlaumysłusą
„najsilniejsze”.
WmetodzietejPlatonuwydatniłjedenzeskładnikównaukowegopostępowania.
Formalnewynikijejbyłycenne:dialektykazwróciłauwagęnastosunkipanującemiędzy
