Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
PLATON
113
wteoriipoznania:przekonanie,żeistniejewiedzarozumowa,niedoświadczalna;
wrodzonaiżewiedzazmysłowa,jakozależnainiepewna,musijejbyćpodporządkowana;
wmetodologii:uznaniemetodydialektycznejipodporządkowaniejejwszelkiej
metodyempirycznej;
wetyce:uznanie,żewłaściwymcelemczłowiekasądobraidealneiżedobrareal-
ne,jakoniższe,powinnyimbyćpodporządkowaneitraktowanetylkojakośrodki.
Mówisięo„systemie”Platona,boobejmowałpełnięróżnorodnychzagadnieńiroz-
wiązywałjezjednolitegostanowiska.Alesystemuniemiałwprogramie.Apełniajegopo-
mysłówrozsadzałasystem.Naczelejegofilozofiistałopojęcieidei,aletakżeipojęcie
duszy
,ipojęciedobra;byłtwórcąidealizmu,aletakżespirytualizmuimetafi-
zykiopartejnaetycznympodłożu.Taksamowteoriipoznania:cechowałojąuprzywilejo-
wanierozumu,aletakżeuprzywilejowanieintuicji,aponadtoirracjonalnychczynników
poznania;achoć„przypuszczalne”poznanieniezbytcenił,zanalizowałjedokładniejod
wszystkichpoprzedników
.Byłteżpionieremfinalistycznegopojmowaniaprzyrody
.Był
pionieremlogiki.Arystotelesiwjednym,iwdrugimmiałjużdrogęotwartą.
SZKOŁAPLATONA.
SzkołazałożonaprzezPlatonajprototypstarożytnychszkół
filozoficznychjktórejjako„scholarcha”około40lat,dosamejśmierci,przewodził,
odgajuAkademosa,gdziesięmieściła,otrzymałanazwęAkademii.Niebyłatoszko-
ławpospolitymsłowaznaczeniu,leczraczejinstytutwspółpracynaukowej;należelido
niejnietylkouczniowie,aleiuczeni:Arystotelesprzez20latbyłjejczłonkiem.
NapierwszymplaniewAkademiibyła,oczywiście,filozofiaićwiczeniawmeto-
dziedialektycznej.Aletakże,jaktowynikałozpoglądówepistemologicznychPlatona,
pracowanotamnadmatematyką;napisnaAkademiigłosił,żeci,coniesąwykształceni
matematycznie,niemajądoniejwstępu.AkademiawydaławybitnegoastronomaEudok-
sosa.Wiadomo,żezajmowanosięwniejteżklasyfikacjąroślinizwierząt,cobyło
wzwiązkuzpodjętąprzezPlatonalogicznąteoriąpodziałupojęć.Wszakżenajbardziej
nawetróżnorodnepracenaukoweniewyczerpywałyprogramuAkademii;niebyłazwiąz-
kiemczystonaukowym,lecz,zgodniezaspiracjamiPlatona,miałasłużyćideidobra.
Podwzględemprawnymtaszkołanaukowabyłazaliczonadozwiązkówreligij-
nych(ϑ›lÛog).Dawałotowiększegwarancjebezpieczeństwadlajejmieniaiprzyczyni-
łosięzapewnedotego,iżprzetrwaławszystkieinneszkołyidopierow529r.n.e.zosta-
łazamkniętaprzezJustyniana.
WdługichswychdziejachpośmiercizałożycielaszkołaPlatońskaniebyłanaogół
wiernajegonauce.Byłazewnętrznienajtrwalsza,alewewnętrznienajmniejopornaze
wszystkichszkółfilozoficznychwstarożytności.ZresztąfilozofiaPlatona,literackouję-
ta,operującanajwięcejaluzjami,wkażdymdialoguprzynoszącanowesformułowania,
niemogłanadawaćsięnadoktrynęszkolną.
Speuzyp,następcaPlatonawAkademii(scholarcha347–339),ijegonastępca,
Ksenokrates(scholarcha339–314)prowadzilijąwduchupóźnejnaukiPlatona,
wzmacniającjeszczejejczynnikipitagorejskie,takiżnaukaoideachprzeszławmetafi-
