Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JOŃSCYFILOZOFOWIEPRZYRODY
27
OSOBYANAKSYMANDRAIANAKSYMENESA.AnaksymanderpochodziłzMile-
tu,taksamojakTales,któregobyłuczniem.Urodziłsięzapewnew609lub610r.,
aumrzećmiałwkrótcepor.547lub546,mniejwięcejjednocześniezTalesem.Miałna-
pisaćpierwszewGrecjidziełofilozoficzne;traktowałoonoOprzyrodzie(πÂڛʇÛˆg)
ipodtymtytułemznanebyłopóźniejszym.Wszystkieinformacje,jakieonimposiada-
my,przemawiajązatym,żebyłnajświetniejszymumysłemwśródwczesnychfilozofów
Grecji.jAnaksymenesbyłtrzecimwszeregufilozofówzMiletu.Kolejejegożycianie
sąznane.Żyłprawdopodobniemiędzy585a525r.Dziełojego,równieżtraktujące
Oprzyrodzie,pisanebyłoprostą,niewyszukanąprozą.Umysłowościąswąróżniłsięod
Anaksymandra:miałsiędońjakfizykdometafizyka.
POGLĄDY.1.«Z
ASADA
»
I
«
NATURA
».Talesrozmyślałnadpoczątkiemświata,aledo-
pieroAnaksymanderzacząłużywaćterminu„początek”(l
’
Ú¯‹,arche).Byłtowy-
razpotoczny,aleużytyprzezfilozofazmieniłswepotoczneznaczenie.Początekbyłdla
Anaksymandrajużczymświęcejniżpierwszymmomentemwrozwojurzeczy;atodla-
tego,żebyłprzekonany,iżto,cobyłonapoczątku,nieprzestajeistnieć,tylkoprzybiera
innekształty.Talesszukałmaterii,którabyłanapoczątku,aleprzestałaistnieć,boprze-
tworzyłasięwinnerodzajematerii;Anaksymanderszukałrównieżpierwotnejmaterii,
alezprzekonaniem,żeskorobyła,przetojestibędzie.Pierwotnewłasnościrzeczypoj-
mowałzarazemjakotrwałe,istotne,zasadnicze:„arche”byładlańjużnietylkopocząt-
kiem,ale„zasadą”rzeczy;nietylkoichpierwotną,aleteżwłaściwąnaturą.Przytakim
założeniugłównezagadnieniefilozoficzneuległoprzemianie:chodziłownimjużocoś
więcejniżopoczątek.Wyraz„arche”,któryznaczyłtyle,copoczątek,zacząłoznaczać,
gdyzostałzastosowanywfilozofiijzasadę(uległanalogicznejprzemianie,jakpóźniej
łacińskiwyraz„principium”,pierwotnieznaczącytyle,co„początek”,apotemtyle,co
„zasada”).Iwznaczeniu„zasady”wyraztenstałsięnaczelnymterminemgreckiego
słownikafilozoficznego.
Wtychsamychczasach,możeteżdziękiAnaksymandrowi,przekształciłosię
wanalogicznysposóbznaczeniedrugiegopodstawowegofilozoficznegoterminu:
„przyroda”,czyli„natura”(ʇÛtg).Etymologicznietengreckiterminoznaczałto,
costajesię,rozrastairozradza.PodczasgdyTalesszukałpoczątkunatury,tonastępcyje-
gozastanawialisięjużnietylenadjejpoczątkiem,ilenadtym,cowniejjestodpo-
czątku;ito,coodpoczątkubyło,jestibędzie,zaczętonazywać„naturą”.Wtymzna-
czeniu,wjakimdziśmówisięo„naturze”rzeczy,wtymfilozofowiegreccyużywalitego
wyrazuodwczesnychczasów.Termin,którypotocznieoznaczałrzeczyulegającezmia-
nie,wfilozofiizacząłoznaczaćtowłaśnie,cowrzeczachzmianienieulega.
Przemianaterminologicznabyłasymptomempojawieniasięnowejmyślifilozo-
ficznej.Iżadnamożezwczesnychmyśliniebyłabardziejgodnapodziwuodtej,że
zmiennezjawiskaposiadająstałąnaturę.ŻetoAnaksymanderbyłjejtwórcą,codotego
sątylkoposzlaki;alejeślinieon,toktośbliskimuczasowo,bonieulegawątpliwości,że
pierwszympokoleniomfilozofówmyśltabyłajużznana.Wyraz„natura”nieoznaczał
