Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
48
PIERWSZYOKRESFILOZOFIISTAROŻYTNEJ
Zmysłynaszesąwszakżetylkosłabe,apozatymsąwierne:jakościzmysło-
wesą,jaksiędziśmówi,obiektywne;światjesttaki,jakimgopostrzegamy.Filozofia
Anaksagorasa,choćwyrosłazeleatyzmu,zachowałazaufaniedowiedzyzmysłowej.
2.T
EORIADUCHA
.Anaksagoras,podobniejakEmpedokles,oddzieliłsiłęodmate-
rii.ByłwtymwpływParmenidesa:materiajestznaturyswejnieruchoma;ruchwięc
mogłaosiągnąćtylkozzewnątrz.Skądgoosiągnęła?Anaksagoraswyobrażałsobiespra-
wętak:jakiśimpulsspowodowałwirwmaterii,wirtenrozszerzającsiępociągnąłme-
chaniczniecałąmaterię.Aleskądpierwszyimpuls?NatoAnaksagorasdałswąsłynną
odpowiedź:uczyniłtoduch(ÓoU
~
g).Odrzucałmyśl,bypoczątekzdarzeńmógłbyć
dziełemprzypadkulubniepojętejkonieczności;przeciwkotemuprzemawiałładpanu-
jącywprzyrodzieijejrozumnyustrój.Rozumnyzaśimpulsdaćmogłajedyniesiłanie
mechaniczna,leczduchowa.TenwzglądkazałAnaksagorasowiprzyjąć,iżruchświata
jestdziełemducha.
Narozumnośćprzyrody,najejpodobieństwoztym,cowiemyowłasnymduchu,
zwracaliuwagęGrecyjużdawniej,mianowicieHeraklit.AleAnaksagoras,wzwiązkuze
swymnowymzagadnieniem,powziąłmyśl,żeduchjestpozaiponadprzyrodą,
boćmusibyćpozaprzyrodą,abyprzyrodęporuszyć.Takoncepcjaczegośstojącegopo-
zaprzyrodą,ajednakobjawiającegosięwniej,byłaoryginalnościąAnaksagorasa,której
świadomibylijegowspółcześni.Niktprzednimniewytworzyłpojęciabytuistniejące-
gopozaprzyrodzonymświatem;wszakibogowieGrekówbylitakżemieszkańcamizie-
miistanowiliczęśćprzyrody.
Koncepcji„ducha”Anaksagorasnierozwinąłwszechstronnie;scharakteryzował
gootyletylko,oiletobyłopotrzebnedlawyjaśnieniaruchuiładuwprzyrodzie.
Wkażdymraziejegopojęcieduchaodbiegałoznacznieodnowożytnegopojęcia.Poj-
mowałgomaterialnie:jakomaterię,tyletylko,żenajsubtelniejsząiniezmiesza-
nązinnymirodzajamimaterii.Byłotozgodnezpojęciemduszy,rozpowszechnionym
naówczaswśródGreków.Następnie:zapewneniepojmowałgojakoosobę;duch
niemusiałbyćosobądlaGreków,którzy,zarównoprzedAnaksagorasemjakiponim,
wierzyli,żeistniejąduszeżywiołów,duszeciałniebieskich,anawetduszaświata.
Anaksagoraswpojęciuducha,któryporuszyłświat,połączyłwłasnościduchowe
zwłasnościamibezosobowychsił.Akcjęduchaograniczyłdoporuszeniaświata;od-
kądzaśświatzostałporuszony,duchprzestałdziałać.IniemauAnaksagorasa,
wzwiązkuzteoriąducha,mowyonadprzyrodzonymdziałaniuaninawetocelowym
kształtowaniuświata.
3.T
EORIAPOSTRZEGANIA
.OgólnafilozofiaAnaksagorasa,wprzeciwieństwiedofi-
lozofiiEmpedoklesa,byłategorodzaju,żeźlenadawałasiędozastosowań;wypowiada-
ławprawdziepoglądywszczegółowychkwestiachprzyrodoznawstwa,inieraztrafne,ale
byłytoluźneobserwacjeiuogólnienia.Wpewnymprzynajmniejzwiązkuzogólnąteo-
riąbyłjegopoglądnanaturępostrzegania.Empedokleszrobiłtupoczątekiodtądwszy-
scyfilozofowiegreccyzajmowalisięsprawąpostrzegania.ZasadaprzyjętaprzezAnaksa-
