Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ANAKSAGORAS
49
gorasabyłazresztąprzeciwieństwemtej,którąprzyjmowałEmpedokles:postrzega-
mynieto,codonaspodobne,leczto,coprzeciwne.Opartabyłanauogólnieniu
pewnychobserwacji:bo„cojesttaksamozimneitaksamociepłe,jakmy,niegrzejenas
aninasziębiprzydotknięciu”.Dalszeuogólnienietychobserwacjidoprowadziłodoza-
sadywzględnościpostrzeżeń.
PozatymAnaksagorasoperowałzasadą„proguświadomości”,która,jakto
byłowyjaśnionewyżej,byłakonsekwencjąjegosystemu.Iwiedział,żeprógjestróżnydla
różnychgatunkówiróżnychnarządów.Obserwowałzależnośćpostrzeżeńodnaturyna-
rządówzmysłowych,którązresztąpojmowałnaiwnie(zwierzętamająceoczydużeiczy-
stewidząprzedmiotydużeiodległe,ate,któremająoczymałe,widząprzedmiotymałe
ibliskie).Znałfaktuczuciowegozabarwieniapostrzeżeń;mniemał,żewszelkiepostrze-
żenie,jakodziałanieprzeciwnegonaprzeciwne,połączonejestzbólem,którywszakże
odczuwanyjesttylkoprzywiększejintensywnościwrażeń:„błyszczącebarwyinadmier-
nyzgiełkpowodująból,tak,iżniemożemyichwytrzymaćprzezczasdłuższy”.
ZNACZENIEANAKSAGORASA.
Zaważyłonwdziejachfilozofii1)teoriąducha,
będącegopozaświatemiporuszającegoświat,oraz2)teoriąprzyrody,pojętąwzdecy-
dowaniejakościowyiinfinitystycznysposób.Ponadtogodnajestuwagi3)jegoteoriapo-
strzegania.
WwyraźnymprzeciwieństwiedoEmpedoklesa,Anaksagorasmiałjjakbysię
dziśpowiedziałojpostawęmetafizyka,niefizyka:jegoteoriaduchabyłaśmiałympo-
mysłemmetafizycznym,alebezwartościdlawyjaśnianiaposzczególnychzjawisk.Tosa-
modotyczyjegoteoriimaterii,którabyłaśmiałąmetafizycznąpróbąujęcianaturyrze-
czy,aleniedawałapodstawydonaukowegoichbadania,anawetwiarąswąwwierność
zmysłówniweczyłazabiegiGrekówkuodnalezieniujednościwśródróżnorodności
izmiennościzjawisk.
WPŁYWANAKSAGORASAIOPOZYCJAPRZECIWNIEMU.
Anaksagorasmiał
uczniów,międzyinnymiArchelaosa,uktóregoznówuczyłosięnastępnepokolenie
filozofówateńskich:licznisofiściiponoSokrates.ZdoktrynAnaksagorasanajwiększy
wpływwywarłateoriaducha:przejęliją,zmodyfikacjami,PlatoniArystoteles,aprzez
nichpotężnieoddziałaładalej.PodziwialioniAnaksagorasazato,żedlawyjaśnienia
światawprowadziłsiłęduchową;alezarzucalimu,żezpomysłuswegokorzystaćnie
umiał,bonieprzeszedłdofinalistycznegowyjaśnieniaświata,leczfaktyczniepozostał
przymechanistycznym.Istotnie,niestworzyłteleologicznegoobrazurzeczywistościani,
jaktwierdzono,monoteistycznejteologii;jednakżeswympojęciemnadziemskiegodu-
chaprzygotowałpojęciapóźniejszychteleologówiteologów.
Teoriamateriinaraziewcalenieznalazłaoddźwięku;Demokrytprzeciwstawiłjej
niebawemteorięwprostprzeciwną,ilościowąifinitystyczną.Zwłaszczainfinityzm
AnaksagorasamałoznajdowałzwolennikówwGrecji.Analogicznekoncepcjepowstały
dopierowfilozofiinowożytnej.
