Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
70
PIERWSZYOKRESFILOZOFIISTAROŻYTNEJ
wzoremjczyDemokrytpoprzedzałProtagorasa,czyodwrotnie;stosunek
pierwszeństwaLeucypa,EmpedoklesaiAnaksagorasarównieżjestsporny;dys-
kutowanajest,choćprzekazanaprzezdoksografów,filiacjaHeraklitaiKseno-
fanesaodfilozofówzMiletu;datyżyciaHeraklitapodawaneprzezstarożyt-
nychchronologówróżniąsięmiędzysobąo12olimpiad,informacje
chronologiczneoParmenidesiesązupełniesprzeczne,aoDemokrycietak
ogólnikowe,żemożnajedyniewyznaczyćgranicestulecia,wktórymżył.Nie
uzgodnionajestteżsprawawpływówWschodunafilozofięgrecką.Nowocze-
śnihistorycywszelkimidostępnymiimśrodkaminaukowymistarająsięroz-
strzygnąćwszystkietewątpliwesprawy,alewiększośćpozostajenadalsporna.
Prawietakasamaniepewnośćdotyczyteżpoglądówtychwczesnych
filozofów.PoglądyTalesasąodpoczątkudokońcaprzypuszczeniem.Pojęcia
„zasady”i„przyrody”ujońskichfilozofówdająsięinterpretowaćwnajbardziej
różnorodnysposób.UAnaksymandrawątpliwejest,czy„bezkres”uważałza
nieograniczonyprzestrzennieinieokreślonypodwzględemjakości.Heraklit,
którydawniejuważanybyłza„ciemnego”,jestobecnieinterpretowanydośćja-
snoizgodnie;spornesądrugorzędnekwestiejegofilozofii,np.,czyogieńbył
wniejpojętydosłownie,czytylkosymbolicznie.ZatofilozofiaKsenofanesa
jestzbioremsamychznakówzapytania:jegoBogajednipojmująteistycznie,
drudzypanteistycznie,jedniuważajągozaidentycznegozniebem,innizzie-
mią,jeszczeinnizmaterią,zdusząświata,zsiłąkosmiczną.ZnaukiParmeni-
desajestprzedmiotemdyskusji,jakpojmowałbyt(jakomaterialnyczyjako
abstrakcyjny),jakrozumiałjednośćmyśliibytuijaknależyinterpretowaćdru-
gączęśćjegopoematu,którawypowiadatwierdzeniasprzecznezpierwszączę-
ścią.OparadoksachZenonaistniejeolbrzymialiteratura,nietylkoproponują-
carozmaiterozwiązania,alerozmaicieinterpretującaichintencje.Wfilozofii
Anaksagorasaprzedmiotemżywejdyskusjijestcentralnawniejkoncepcja„du-
cha”:czymaterialny,czyosobowy,czyidentycznyzBogiem?Spornajestrów-
nieżinterpretacjajegoteoriimaterii:czygatunki„zarodków”przyjmował
wilościnieograniczonej?WfilozofiiDemokrytanajwięcejdyskutowanajest
teoriapoznania.Awfilozofiipitagorejczykówkwestiispornychjestnieskoń-
czoność;ichdoktrynyniesąjasneiniewiadomo,ktobyłichwłaściwymtwór-
cą:samPitagoras,Filolaos,Archytasczyjeszczektoinny.Wielowiekowetrwa-
nieszkoły,mnogośćprądów,któresięprzeztenczaswniejwytworzyły,
tajemniczość,jakąsięosłaniałzwiązek,bałamutnewiadomościrozpowszech-
nianeprzezpóźniejszychzwolennikówjtowszystkoniezmiernieutrudnia,
jeślinieuniemożliwia,definitywnerozwiązanieproblemówpitagorejskich.
