Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
BadanianadhistoriąpowszechnąśredniowiecznąinowożytnąwPolsce...
47
W.Sobieskikonstatował,żenopoczątkowychdziejachLitwyiojejparlamen-
taryzmiedalekowięcejdziełpisząpisarzerosyjscy,niżmy”74.W1916r.S.Ku-
trzebazwracałuwagęnato,żenniemamypracdostatecznieobjaśniającychnasz
stosunekdoLitwinówiRusinów”75.Takżew1916r.W.Konopczyńskibardzo
krytycznieoceniłpolskiebadanianaddziejamiLitwypo1569r.76.Dwalataź-
niej,w1918r.S.Kętrzyńskipisał,żebadanianaddziejamiLitwyiRusi(atakże
Pomorza,Śląskaiinnychziem,należącychniegdyśdoPolski)nzostawiliśmyob-
cym-pozwalamyimjesobieprzedstawiaćzpunktuwidzeniarzadkobezstron-
nego,aprawiezawszewrogiego-itądrogątracimyteskarbywpływówcywi-
lizacyjnych,któreśmyszczodrzenieślinaWschódlubteżzdajemysięniedbać
oprawa,któreprzodkowienasipracązdobyliikrwią.Litwęzagarnęlidlasiebie
badaczerosyjscyikreślą,zwyklebardzostronnie,zdużądozązłejwoli,jejdzieje.
GorzejjestjeszczezRusią.TupracująniepodzielnieRusini-UkraińcyiRosjanie,
Polakówniemazupełnie.Śląsk,PomorzeiPrusywpachcieuNiemców,Inan-
tyiKurlandiauNiemcówiRosjan.Dostajemywynikiobcejpracy,stronnej,nie-
przyjaznejwtendencjach,małowartościowejczęstojakoowocnauki.Toskrzywia
niejednokrotniepoglądnanaszewłasnedziejenietylkoobcym,aleinamsamym.
BezsamodzielnejwłasnejpracynatychpolachobraznaszhistorycznyPolskinie
możebyćnigdytrafny,pełnyidoskonały”77.
Wpodobnymduchupięćlatźniejw1923r.wypowiedziałsięS.Zakrzew-
ski.Dowodziłon,żennaogółhistoriograanaszabardzomałopoświęcałauwagi
dziejomniepolskichżywiołówstarejRzeczpospolitej.Zagadnieniemprawosław-
no-ruskiminteresowanosięjedyniezestanowiskaprzeciwieństw,jakiewyłania-
łysięwdziejachUniiidyzuniiipodczaswojenibuntówkozackich.DziejeLi-
twyściągnęłynasiebieuwagędopierowostatnichkilkunastulatach,itogłównie
kwestiaUnii”78.
Kontynuującswojewywodynatentemat,S.Zakrzewskiuczyniłniewątpli-
wiesłusznąuwagę:nSkłonniprzeważniedoidentykowaniadziejówPaństwa
Polskiegozdziejamiwłasnegonarodu,niebyliśmypoprostuciekawidziejówsto-
sunkuelementówniepolskichdopaństwa.Wrezultacieniemogliśmysięzdobyć
aninasystematpolityczno-państwowychdziejówPolski,aninaporządnedzieje
narodupolskiego”79.
Zakrzewskizwróciłteżuwagęnafakt,iżpojęciennaródpolski”byłoczęsto
rozumianedośćspecycznie.Pisał:nzauważmy,żedlaStaszica,ażdopierodla
74W.Sobieski,Słowowstępne,s.484.
75S.Kutrzeba,Wadyizadania,s.13.
76Por.W.Konopczyński,JakżyliśmywuniizLitwą,[w:]tegoż,OdSobieskiegodoKościusz-
ki,Warszawa-Kraków1921,s.25in.
77S.Kętrzyński,Teraźniejszośćiprzyszłość,s.642.
78S.Zakrzewski,Historiograapolskawobecwskrzeszeniapaństwa,[w:]tegoż,Zagadnienia
historyczne,t.I,Lwów1936,s.212.PierwodrukwnKwartalnikuHistorycznym”,1923.
79Tamże.