Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
48
JERZYMATERNICKI
Niemcewicza,Lelewela,Brodzińskiego,Szajnochyiwogóledlapokoleńpolskich
ażdor.1863pojęcie«naródpolski»byłoraczejpaństwowym,niżnacjonalistycz-
no-etnicznym;ogarniałowięcnietylkoPolaków,aledopewnegostopnialudyLi-
twyiRusi”80.Naszymzdaniemprocesuwalnianiasięhistoriograipolskiejztego
tradycyjnego,npolitycznego”czynpaństwowego”rozumienianarodu,trwałdłu-
go,tak,iżnaprzełomieXIXiXXw.wieluhistorykówidentykowałonnaród
polski”zobywatelamiRzeczypospolitej,nietylkoPolakami,aletakżeLitwina-
miczyRusinami(Ukraińcami).Zagadnienietowymagajeszczedalszychbadań.
Powróćmydogłównegowątkunaszychrozważań.Nasuwasiętupytanie:czy
dośćpowszechnenarzekaniehistorykównamałeprzed1918r.zainteresowanie
historiograipolskiejdziejamiLitwyiRusibyłozasadne?Wydajenamsię,iż
wdużejmierzetak,aleprzecieżniecałkowicie.Niektóreopiniekrytyczneszły
chybazbytdaleko,byłynazbytpesymistyczne.Historycypolscyzajmowalisię
dziejamiLitwyiRusi(Ukrainy)mało,toprawda,alenieznaczytoprzecież,iż
całkowiciezaniedbywalitenobszarbadań.Prowadzonojeniezbytintensywnie,
wsposóbnieskoordynowany,alewpojedynczychprzypadkachosiągniętoprze-
cieżrezultatywybitne,szczególniewlatach1901-1918.To,czegodokonanowów-
czaswzakresiedziejówLitwyiRusi(Ukrainy),przewyższałoznaczniepolski
dorobekwcałymXIXwieku.Wtensposóbstworzonopewnąpodstawędlabar-
dziejintensywnychbadańnaddziejamiLitwyiRusi(Ukrainy),prowadzonych
jużwIIRzeczypospolitej.
WartojeszczezwrócićuwagęnapolskiebadanianaddziejamiRosji.Wspo-
sóbzwięzłyomówiłjew1925r.KazimierzTyszkowski80.Przypomniałonm.in.
badaniaJanaPotockiegonadpoczątkamiRusi,dokonaniawtejdziedzinieBene-
dyktaRakowieckiego,AdamaCzarnockiegoiWawrzyńcaSurowieckiego,prace
JoachimaLelewela,WacławaAleksandraMaciejowskiegoiFranciszkaDuchiń-
skiego.Osobnąwzmiankępoświęciłhistorykompolskimpracującymwinstytu-
cjachrosyjskich:StanisławowiPtaszyckiemuiWitoldowiNowodworskiemu,oce-
niajączaśdorobekhistoriograipolskiejdrugiejpołowyXIXipoczątkówXXw.
wspomniałopracachA.Brűcknera,A.Hirschberga,B.DembińskiegoiF.Ko-
necznego.Tyszkowskipodkreślałprzytym,żewpolskichbadaniachnaddzie-
jamiRosjibrakowałonskoordynowanejpracyplanowej”.Wjegoogólnejocenie
nmałozajmowaliśmysięRosją”81.Podzielamytęopinię.Historycypolscydość
częstowypowiadalisięnatematRosji82,aleprzed1918r.niezwyklerzadkopro-
wadziliźródłowebadaniajejdziejów.Jeżelijużjepodejmowano,toprzeważnie
80K.Tyszkowski,DziejeRosjiwopracowaniuhistorykówpolskich,[w:]PamiętnikIVPo-
wszechnegoZjazduHistorykówPolskichwPoznaniu,t.I,Lwów1925,s.1-8(osobnapaginacja).
81Tamże,s.1.
82Por.M.Filipowicz,WobecRosji.StudiazdziejówhistoriograipolskiejodkońcaXIXwie-
kupoIIwojnęświatową,Lublin2000;A.Wierzbicki,PolskamyślhistorycznaXIXiXXw.wobec
rosyjskiejdespotii,Warszawa2001.