Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
odrębneterytoriamagnackie.Taefektownatezajestjednakdyskusyjna
–,,państewka’’magnackieniestanowiłyzwartegoobszaru,leczkon-
glomeratydóbrdziedzicznych(nierazzpretensjamidoquasi-suwerenno-
ściw2.poł.XVIIw.),królewszczyzn(starostwniegrodowych),dóbr
zakupionychiotrzymanychwposagu(np.posiadłościRadziwiłłów
birżańskich,rozciągnięteodBirżnagranicyzKurlandiądoKsięstwa
SłuckiegonaBiałorusi).
WwarunkachsłabozurbanizowanejEuropyWschodniejjejterytoria
skuteczniemogłoopanowaćsamowładztwo–czegoprzykłademjest
KsięstwoMoskiewskie.Kwestiądyskusyjnąidotądnierozstrzygniętą
pozostaje,czyspołeczeństwostanoweRzeczypospolitejistotnienie
mogłoczyteżniechciałostworzyćsilnejwładzycentralnejizapłacić
społecznychkosztówcentralizacji.Nieznaczytooczywiście,żejej
mieszkańcynieodczuwalisłabnącejefektywnościsystemuzarządzania,
którydecyzjeodnoszącesiędospołecznościlokalnychpozostawiał
samorządomszlacheckim,adotyczącecałegopaństwa–sejmowi,gdzie
zasiadałkról–przedstawicielcentrumorazposłowieszlacheccy–re-
prezentującykraj.Osprawnościtegoukładudecydowałowgruncierzeczy
to,czysenatorowiewdanymmomenciereprezentowalibardziejkróla
idwórkrólewski,czyteżraczejuważalisięzareprezentantówswych
prowincji.
6.Granice
6.1.Techniczneaspektywyznaczaniagranic
Przywyznaczaniugranicwykorzystywanonaturalneprzeszkodytereno-
we,najchętniejrzeki.Granice(tzw.dukty)majętnościprywatnychikróle-
wykorzystywanie
wszczyznwyznaczaliwRzeczypospolitejażdoXVIIIw.swegorodzaju
warunkównaturalnych
mężowiezaufania:przedstawicielelokalnejspołeczności(zwykleurzęd-
nicyziemscy)proszeniotęusługęprzezwłaścicielidóbrprywatnych.
Sporygranicznerozstrzygalipodkomorzowie(odXVw.),którychpomoc-
rozstrzyganie
sporówgranicznych
nikamibylitzw.komornicygraniczni.Rozgraniczeniazsąsiednimi
państwami,międzyKoronąaWielkimKsięstwemlubmiędzyprowincjami
Rzeczypospolitejnegocjowalikomisarzewyznaczeniprzezsejm.Nieroz-
strzygnięteodczasusejmu1569r.ażdolat70.XVIIIw.rozgraniczenia
międzyKoronąaLitwą,PrusamiKrólewskimiiKurlandią,całąRzecząpo-
spolitąaRosjąsądowodemtrudności,jakienapotykałykomisjesej-
mowewwyznaczaniugranicwzetknięciuzkonfliktamiinteresów
itrudnościamitechnicznymi.Zafachoweprzeprowadzeniepomiarów
granicwterenieodpowiadalimierniczowie,dysponujący(od1566)
59
