Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
nieniemzasadmonarchiimieszanejpoprzezwymóglegalizacjiustaw
wspólnądecyzjąmonarchy,senatuiizbyposelskiej.Podstawowąpreroga-
prerogatywy
tywąsejmuRzeczypospolitejXVI–XVIIIstuleciubyłaodroku1505
wyłącznośćwzakresiestanowienianowychustaw.Wistociejednaksejm
byłnaczelnąinstytucjąwładzynietylkowzakresieustawodawstwa
(zwł.podatkowego),aletakżewładzywykonawczej–jakoinstancja
kontrolnawobeccentralnychurzędów:królaiministróworazsądownict-
wa–poprzezsądsejmowypodprzewodnictwemkrólawsprawach
szczególnejwagi.
Sejmwyrażałzgodęnazwołaniepospolitegoruszenia,nanobilitacje,
wysłuchiwałposłówobcychpaństw,określałstrategiępolitykizagranicz-
nej,powoływałkomisarzydorokowań(jegorolaratyfikacjitraktatów
iprzymierzyniejestjednakjasna).Stopniowozwiększałasiękontrola
sejmunadkrólemiministrami.Ważniejszegodnościmogłybyćprzez
królanadawanewyłącznienasejmie.Senatusconsultamusiałybyćsejmowi
przedstawianedozatwierdzenia.
Wkraczaniesejmuwkompetencjekróladokonywałosięczęściej
przezpraktykęniżkodyfikację,np.sejmoweprawołaskiwynikało
zprecedensu–skasowaniaw1591r.wyrokuśmierćiinfamiiwydanegoza
StefanaBatoregonaKrzysztofaZborowskiego.Najważniejsząfunkcją
społecznąsejmubyłowXVIi1.poł.XVIIw.kształtowanieświadomości
politycznejelitszlacheckichipraktyczneszkolenieparlamentarzystów.
6.3.Trzystanysejmujące
SejmRzeczypospolitejbyłzgromadzeniemtrzechstanów(jakopod-
miotówprawnych):króla–reprezentującegoprawaKorony,senatu
król
–najwyższychurzędnikówduchownychiświeckich,orazposłówsej-
mowych–reprezentantówstanurycerskiego,ajednocześnieziem
stanowiącychokręgiwyborczenapodstawietzw.mandatu(mocy),czyli
instrukcjisejmikowejokreślającejzakresswobodydecyzjiposłów,wysyła-
nychnasejm,,zmocązupełną’’(plenapotestas)lub,,zmocąograniczoną’’
(limitapotestas).
Królosiągałpełnięswejwładzywparlamencie–sejmie,wktórym
występowałrazjakooddzielnystan,arazjakoprzywódcasenatu.Do
niegonależałainicjatywaustawodawcza,ustalaniepoczątkuikońca
obrad,nadawaniekonstytucjommocyprawnej.Zrangisejmu–iden-
tyfikowanegowjęzykupolitycznymzRzecząpospolitą–wustroju
politycznympaństwapolsko-litewskiegowynikałzbiorowyszacunek
okazywanywczasiejegoobradwładcy,którywyrażałsięm.in.wodręb-
nymtypieprzedstawieńsymbolizującychmajestatkrólawsejmie.Swoiś-
93
