Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
to,żehistoriipsychologiiniedasięprzedstawićjakoklarownegomarszu
odkoncepcjiprzednaukowychdonaukowych,bezpopadaniawarbitral-
ność.Drugapokusapoleganaidealizacjiiromantyzacjilokalnychośrod-
kówiichliderów,podkreślaniuichniedostrzeżonychzasługinobilitacji
niedocenionegowkładu.Realizacjatejpokusydowodzizaściankowości,
wskazujenapoczucieniższościikompleksyorazskutkujestaroświecką
praktykąpolegającąnaustalaniuUpierwszeństwaioryginalności”kon-
cepcji,acozatymidzie–naposzukiwaniuprekursorównawłasnym
gruncie,czemunierzadkotowarzysząnacjonalistycznetony4.Cowięcej,
częstowtórujetemulamentacja,żenieuwzględnienierodzimychodkryć
wświatowychdziejachpsychologiijestdowodemnaUodwiecznąniespra-
wiedliwość”spotykającątespołecznościinarody,którezUniezbadanych
wyrokówlosu”znalazłysięnamarginesiehistorii.Tymczasemowiele
bardziejinteresującebyłobyznalezienierzetelnejodpowiedzinapytanie,
dlaczegotaksięstało5(Dobroczyński,Gruszka,2016).
ZaradąDanzigera(2006)odrzuciliśmyobydwiepokusy,koncentru-
jącsięnadynamicznychrelacjachmiędzyośrodkami,naprzenikaniu
sięinspiracji,ideiispołecznejpraxis,sprzyjającychkonstytuowaniusię
polskiejmyślipsychologicznej.Uwzględnienietychstandardównada-
łojejhistoriipolicentrycznegocharakteru,chociażodrazuzwracamy
uwagęnamodyfikującąrolęjeszczejednegoczynnika.Kiedybowiemna
świeciepodkoniecXVIIIiprzezcaływiekXIXtworzyłysięcorazbar-
dziejkorzystnewarunkidlapowstaniapsychologiijakoodrębnejnauki6,
Polskanieistniałajakopaństwo,gdyżwwynikukolejnychrozbiorów
4
Zaprzykładmożeposłużyćartykułchorwackiegobadacza(Krstić,1964),którytwierdzi,
żesłowoUpsychologia”zostałoporazpierwszyużyteprzezdalmatyńskiegohumanistęMarko
Marulića(1450–1524),mimożerękopis,wktórymrzekomogoużyto,niedotrwałdowspółcze-
sności(Luccio,2003).
5
Przyokazjiwartozauważyć,żewśródbadaczydziejówpsychologiisporąpopularnością
cieszyłasiękategoria(sprzyjającegobądźniesprzyjającego)Zeitgeistu(Schultz,Schultz,2008),
choćpółwiekutemuDorothyRoss(1969)wykazała,żeużywanietegopojęciajestraczejprze-
jawemintelektualnegolenistwaniżrzeczywistegowyjaśnienia.Zastępujeonobowiemwytężo-
nąpracęidrobiazgoweanalizymającedoprowadzićdoustaleniakonkretnych,zwyklelicznych,
czynników,któredoprowadziłydotakiegostanurzeczy.
6
PojawieniesięnowejnaukizapowiedziałChristianvonWolffwPsychologiaempirica
(1732)(Luccio,2013),DavidHumewTraktacieonaturzeludzkiej(1739)iJohnStuartMill
(1843)(Stachowski,2000).
12
