Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
germanizacyjnąirusyfikacyjną.Wzaborzerosyjskimksiążkiwydawane
wjęzykupolskimpodlegałysurowejcenzurze,aichdrukwymagałzgody
odpowiednichwładz10.WwynikupodziałuPolskipomiędzytrzymocar-
stwaznacznieutrudnionabyłałącznośćmiędzypolskimipsychologami,
cozpewnościąwywarłowieloletniwpływnaichmentalnośćiciągłość
komunikacjinaukowej.Taciągłośćrwałasięrównieżzpowoduuczest-
nictwawruchuniepodległościowym.
Zaboryiutrataniepodległościspowodowałyteż,żepierwszepróby
tworzeniarodzimejpsychologiinosiłynasobiepiętnododatkowegocelu,
tj.ochronyjęzykaikultury,narodowejtożsamościorazpielęgnowania
niezbędnejdoprzeciwstawianiasięzaborcomUtężyznyfizycznejiducho-
wej”,co–wrazznaciskiemnaodpowiedniewychowanieikształtowanie
moralności–stanowiłoesencjępolskichtekstówpsychologicznychzXIX
ipierwszychdekadXXwieku.PrzykłademjestchoćbyksiążkaJuliana
Ochorowicza(1917b)Psychologia–pedagogika–etyka.Przyczynkidousi‑
łowańnaszegoodrodzenianarodowego,wktórejcentralnymmotywem
jestpracanadsobąidoskonaleniemoralności.Zkoleinaprocesprzyswa-
janiazagranicznychpropozycjipsychologicznychistotnywpływwywarł
stosunekdozaborcówidostrzegalneróżnicekulturowe,któremogłyna
przykładspowodować,żepolskimpsychologomłatwiejbyłoprzyswoić
poglądyWundta11izainteresowaniepsychologiąeksperymentalnąnie
tyleodniego,ilezpismThéodule’aRibota(Domański,2008).
ZatemwiekXIX,którydlawiększościkrajóweuropejskichbyłokresem
ekspansjiirozwojupsychologii,atakżekształtowaniasięnowożytnych
państwnarodowych,dlaPolakówbył,jaktoemfatycznieokreśliłNorman
Davies(1995,s.154–155),Umrocznąepoką«niewolibabilońskiej»,«pobytu
napustyni»,«drogiprzezpiekło»,«czasunaKrzyżu»”.Odmienniezatem,
niżwprzypadkutychkrajów,wkształtowaniusięmentalnościPolaków
10Lepiejpodtymwzględembyłowzaborzeaustriackim,gdzieznajdowałysiędwanajstar-
szepolskieuniwersytety–wKrakowie(rokzał.1364)iweLwowie(rokzał.1661).Choćoby-
dwazostałyzgermanizowane,tojednakwlatach70.XIXwiekuoficjalniezagwarantowano,że
wUniwersytecieLwowskimzajęciamogąbyćprowadzonewjęzykupolskim(Iłowiecki,1981).
11MimożewśróduczniówWundtabyłowieluPolakówiażdziewięciudoktorantów,tojed-
nakniktnieUzapisałsięwdziejachpolskiejmyślipsychologicznejwsposóbwybitny”inie
pozostawiłdzieła,UktóremogłobyzostaćuznanezareklamęlipskiejpracowniWundta
ijegopoglądówpsychologicznych”(Domański,2008,s.13).
14
