Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Częśćpierwsza.Stolatwyobraźni
17
JeanaStarobinskiego-historiikategoriiwyobraźniwXXw.wPolsce15,adalejjużnapoka-
zaniu,żetapoezjaopowiadaowłasnejkreacyjnościwłaśnieprzeztejkreacyjnościefekty.
Kiedymowaonwyobraźniwprzekładzie”
,ichtwórczość-zarównooryginalna,jak
ipodejmowanepróbyspolszczaniaobcychautorów,wydająsiębardzoistotne.Jednakte
translatologicznewątki,jużtylkoproblemytworzeniaiodtwarzaniawtłumaczeniu,wyma-
gałybyosobnychstudiów.Namarginesiekreślonychtuograniczeńdodamjeszcze,żerów-
nieżdoprozyiutworówdramatycznychmoichbohaterówbędęsięgaćjedyniekontekstowo
wzwiązkuzwyobraźniąpoetycką.
Wyobraźniawtytule(rytmwłaściwy)
nWyobraźniawiedziewpolszczyźnieżywotniefrasobliwy”-zauważyłEdwardBalcerzan16.
Trafnośćspostrzeżeniauczonegopotwierdzasięnaprzestrzeninawetniedziesięcioleci,
astuleci.Zaglądamdokolejnychsłownikówjęzykapolskiego,szukamwnichhaseł:nfanta-
zja”
,nimaginacja”inwyobraźnia”
.
WdykcjonariuszuSamuelaBogumiłaLindegopierwszeznaczeniatychtrzechsłówsą
wzasadzietożsame:nsiłaalbozmysłwnętrznyuczłowiekaizwierząt,[ś]dzielnośćumy-
słu,przezktórączłowiekstawisobiewwyobrażeniurzeczypojęte”
,wprzypadkufantazji
autordodajejeszcze,żetorównieżnhumor,skłonnośćmyśli”17.Wmłodszymopółwiecze
słownikupodredakcjąJanaKarłowicza,AdamaKryńskiegoiWładysławaNiedźwiedzkie-
gonfantazja”objaśnionajestwpierwszejkolejnościjako:na)władzaduszytworzącaiod-
twarzającawyobrażenia;zdolnośćkombinowanianowychwyobrażeń[ś]b)władzaduszy,
pojmującaprzedmiotyrzeczywiste[ś]c)zasadawszechświata”18-ituautorzyodsyłajądo
nwyobraźni”;nimaginację”zkoleitłumacząnastępująco:nsiładuszy,którawszystkimpoję-
ciomdajeubiórmocnozmysłowy”19.Wreszciewymienionyzostajeszereginnychznaczeń
jak:nurojenie,kaprys,dziwactwo,humor,rezon,oryginalneubranie,duma,pycha,uniesie-
nie,szał,dłuższyutwórmuzyczny”
.
Najciekawszewydajesięhasłonwyobraźnia”zamieszczonewsłownikuMaurycego
orgelbranda(1861),doniegoodsyłaautorzarównoprzynimaginacji”
,jakinfantazji”;
pozwalamsobieprzytoczyćjewcałości,takżejakoprzykładnieposkromionegosłowo-
twórstwa:
1)Czynnośćduchaludzkiego,przezktórątenzdolenjestsamowolnie,bezpomocyzewnętrz-
nejwydobyćzgłębiswojejwyobrażeniawnimspoczywające;stopniamijejsą:a)Wyobraźnia
właściwav.odtwarzająca,naktórejzawołanieuśpioneobrazycucąsięwduchu,leczteobrazynie
sąjejdziełem,pochodzązzewnętrznegoświata-matkąjestimprowizacji,dowcipub)Wyobraź-
niatwórczav.Fantazja,któratreśćduchową,nieskończoną,wiekuistąprzelewawformęznatury
15
J.Starobinski,Wskazówkidohistoriipojęciawyobraźni,przeł.W
.Kwiatkowski,nPamiętnikLiteracki”
1972,z.4.Wzwiązkuztym,coLeśmianpisałopojęciuiterminie,lepiejmówićowyobraźnijako
kategorii.Por.R.Przybylski,Pustelnicyidemony,Kraków1994,s.58-59.
16
PodczaskonferencjinWyobraźniawprzekładzie”Poznań,23-24kwietnia2012.
17
S.B.Linde,Słownikjęzykapolskiego,t.1,wyd.2,Lwów1857,s.642[nfantazja”].
18
Słownikjęzykapolskiego,red.J.Karłowicz,A.Kryński,W
.Niedźwiedzki,t.1,Warszawa1902,s.719
19
[nfantazja”].
Tamże,t.2,s.80[nimaginacja”].
