Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
Imaginauci.PismowyobraźniwpoezjiB.Leśmiana,J.Czechowicza,K.KamilaBaczyńskiegoiT.Nowaka
wziętą,leczwłasnąpotęgątakprzerobionąiuwolnionąodwszelkiejułomkowości,iżutworzona
przeznieforma,postaćstajesiętaką,jakiejniemawrzeczywistości,dokładnąosłonąwiekuistej
prawdy,-jestmatkąsztukipięknej,(Kremer)2)=jednaztrójcywładz,czylipotęgducha,zko-
lejidrugatworzącaciała,obrazy,kształty,formytreściomducharozumowym,wprowadzająca
jedobytu,pojawu,nmatkawszystkichpomysłówzojcarozumuspłodzonych”
,równazupełnie
iwspółistotnarozumowiiwoli,zktóremiwszystkotrojejestjednymduchem;uważasię:a)jako
najwyższapotęgabezwzględnawBogu,wyprowadzającazarazemświatduchaiświatmater-
jidobytu,stwarzającawewnętrznościizewnętrzności,izowiesięObraźnią;b)=jakopotęga
względnawduchuludzkim,którarazwdziełachupostaciamyślczłowieka,dajeobrazduchowej
istotyjego,aprzezto,odbicieobrazuduchanieskończonegoizowiesięWyobraźniąwznacze-
niuszczególném,czylifantazją,drugirazwrażeniategoświataprzeobrażanawyobrażenia,czyli
własnośćobcąnawłasnośćduchanaszegozamieia,izowiesięPrzeobraźnią,imaginacją;wreszcie
c)jakopotęgawnaturzeorganicznéjinieorganicznéj,sprawiającatworzeniesięformsamych
przezsięwmaterjalestworzonym,obrazowaniesięprzedmiotowości,którémutrzymujesięży-
wotform,kształtówipostaciwciągłémprzeobrażaniusię,izowiesięwyłączniePrzeobraźnią.
(Libelt)3)=perceptio,dieWorstellungskraf)jestwewnętrznewszechzmysłówwjaźniognisko.
Dziełemjéjsąwyobrażenia.Niejesttofantazya,imaginacya,lubpopolskuum,aleraczejzmysł
wewnętrzny(sensusinternus).Cozmysłchwyta,wiedziedoogniskaswegoostatecznego,lubdo
wyobraźni,kędywrażeniaprzeistaczająsięwwyobrażenia.Wyobraźnianiejestwładzątwórczą,
jakoum,leczbiernąiempiryczną.ona,niestworzycielkamyśli,leczkształcicielkawyobrażeń
(Trentowski)20.
Definicjaumieszczonawewspółczesnymsłownikuokazujesię-wporównaniuzprzy-
toczonymwyżejhasłem-skromna:nzdolnośćtworzeniawmyślipewnychobrazów
(czasemfikcyjnych),zdolnośćobrazowegomyśleniaoczym”21.Kuriozalnajestnatomiast
(iwartaodnotowania)przestrogazapisanawEncyklopediikatolickiej:nFantazjamimowol-
nainiekierowanaprowadzićmożedokłamliwychzmyśleń[ś];możebyćskutkiemstanu
chorobowego”22.
Będęposługiwałasięraczejsłowemnwyobraźnia”
,bopojawiasięononajczęściejwję-
zykupoetów.nFantazja”dziśsytuujesiębliżejfantastyki23,zresztądziejerozróżnianiaich
towzasadzieosobnyproblem,dośćszerokojużomówiony,dlamnieważnyjestaspekt
przeciwstawienianwyobraźni”infantazji”
.Zrazutofantazję-piszeAgnieszkaFulińska
-nuważanozawyższąidoskonalsząwhierarchiiwładzduszy”
,jejfunkcjąmiałobyć
ntworzenieobrazówdziękiswobodzieioderwaniuodzmysłów”
,rolawyobraźninato-
miastpolegałananodbiorzewrażeńzmysłowychizapamiętywaniuichwpostaciwe-
wnętrznychobrazów”24.DopieropóźniejParacelsusprzyczyniłsiędoodwróceniatego
wartościowania,utrzymanegorównieżpoprzełomieromantycznym,wwyobraźnido-
20
Słownikjęzykapolskiego,cz.2,wydałM.orgelbrand,Wilno1861,s.1987-1988[nwyobraźnia”].
21
Słownikjęzykapolskiego,red.W
.Doroszewski,t.10,Warszawa1968,s.127[nwyobraźnia”].
22
C.Walesa,Fantazja,w:Encyklopediakatolicka,red.F
.Gryglewicz,R.Łukaszyk,Z.Sułowski,t.5,Lu-
blin1989,s.43.Por.P
.Jaroszyński,Wyobraźnia,w:Powszechnaencyklopediaflozofi,t.9,Lublin2008,
s.874;L.Teusz,Erozjawyobraźnireligijnejwewspółczesnejkulturze,w:Obcowaniezwolnością2,red.
B.Chrząstowska,Poznań-Berlin2001,s.83-100.
23
Zob.M.Delaperrière,Fantastykaczycudowność(Zbadańporównawczychnadpolskąwyobraźniąlite-
racką),nRuchLiteracki”1990,nr1,s.1-18.
24
A.Fulińska,Komentarz,w:G.PicodellaMirandola,Owyobraźni,przekł.ikomentarzA.Fulińska,
Kraków1995,s.67.
