Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
1.RodzinyjęzykoweAfryki
tralnoczadyjskichpowszechnesąspółgłoskibocznewybuchowe/ɬ/,/db/ifrykatywne/b/
(por.3.5.).Statusfonemumatakżezwarciekrtani.Wmorfologiiwróżnychfunkcjach
pojawiasięreduplikacja(por.11.4.).Czasownikmożezmieniaćcechyskładnioweise-
mantycznezapomocąmorfemówfleksyjnychiderywacyjnych(por.13.3.).
1.2.2.Rodzinanilosaharyjska
Obszar,naktórymużywasięjęzykównilosaharyjskich
12
,znajdujesięwSudanie,
Ugandzie,Kenii,Tanzanii,Etiopii,Erytrei,RepubliceŚrodkowoafrykańskiej,Demokra-
tycznejRepubliceKonga,Czadzie,Libii,zwyspowymireprezentantamiwMaliiNigrze.
Językaminilosaharyjskimimówi12milionówludzi(Platiel1998:53).Takdużyzasięg
terytorialnyprzystosunkowoniewielkiejliczbieużytkownikówoznaczadużerozproszenie
isąsiedztwozjęzykaminiespokrewnionymi.Największezwarteskupiskaużytkowników
językównilosaharyjskichznajdująsięwstrefieSahelusudańskiego,gdziedominująspo-
łecznościnomadów.Wieleztychjęzykówpochodzizrejonówtrudnodostępnych.Ta
sytuacjawyjaśniafakt,żeniektórejęzykinilosaharyjskiesąbardzodobrzeopisane,ainne
znanetylkozlistsłów.
Najbardziejznanymireprezentantamijęzykówrodzinynilosaharyjskiejsąkanuriison-
ghay(songhai),tworzącewyspoweodgałęzieniawzachodniejAfryce.Językizrejonu
wschodniegootradycjipiśmienniczej,takiejakshaboiongota(birale)orazmartwydziś
meroicki,niezawszezaliczanesądotejrodziny.
Geograficzneoddaleniejęzykówioddzielenieichobszaramipółpustyniodzwierciedla
historięmigracjiludówwtejczęściAfryki,astanwiedzyohistorycznymrowojujęzyków
znajdujewyrazwpropozycjachklasyfikacyjnychinazewnictwiegrup.Granicerodziny
ustaloneprzezJ.GreenbergawjegoklasyfikacjijęzykówAfrykizroku1963niesądo
dziśpodważane,jednakwewnętrznaklasyfikacjajęzykównilosaharyjskichwdalszym
ciągujestprzedmiotemdyskusji.SześćodgałęzieńustanowionychprzezGreenberga(son-
ghay,saharyjskie,maba/maban,fur,Chari-nil[szari-nil]ikoman)byłowynikiemzastoso-
waniametodymasowychporównań(por.2.1.1.).Dwiekolejnepropozycjewewnętrznej
klasyfikacjitychjęzykówiichrekonstrukcji(Bender1996-7)iEhret(2001)odwołująsię
dogłębszychinterpretacjimateriałujęzykowego,wtymmetodyhistoryczno-porównawczej
(por.2.4.1.),alewsposóbodmiennypostrzegajądrogirozwojujęzykówiwyodrębniania
sięposzczególnychodgałęzień.
L.Bender(2000)interpretujerozwójjęzykównilosaharyjskichprzezustanowienie
czterechniezależnychgrup,zktórychtrzy(songhay,saharyjskie,kuliak)sąprostąkonty-
nuacjąnajwcześniejszejfazyjęzykówtejrodziny,natomiastczwartaobejmujejęzykigłów-
niewschodniegoobszaru,zróżnicowanewedługstopniaichnprzemieszania”imodyfikacji
wwynikukontaktówzjęzykaminiespokrewnionymi.Wtensposóbwnazwietejgrupy
pojawiłosięprzeciwstawienie:satelitarne-rdzenne(Satellite-Core).Wśródnrdzennych”
znalazłysięwschodniosudańskie(nilockie,temein,daju,nubijskie)orazjęzykkoman,
gumuzikadu,asatelitarnyminazwanomaba,fur,środkowosudańskie(bongo-bagirmi,
moru-mangbetu)orazwystępującewklasyfikacjiGreenbergajakoodrębneodgałęzienia
językibertaikunama.
12
WedługkataloguEthnologue...(Gordon2005)rodzinaliczy204języki.
