Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
1.RodzinyjęzykoweAfryki
prostejkontynuacjijęzykanajwiększegowAfryceZachodniejśredniowiecznegoimperium
Mali.Wstrukturzedrzewagenealogicznegocałejgrupy(liczącejokoło40języków)ta
odmianatworzyodgałęzienieonazwienmanding”(nmandingo”),czylijęzykiluduMandé.
Najważniejszeznichznanesąpodnazwamiodrębnymi:malinké,bambara,dyula.Języ-
kimandesątonalne,tonysłużąwnichdoodróżnianiaznaczeniawyrazówiform
gramatycznych.NeutralnyszykczłonówzdaniaodpowiadaporządkowiSOV(podmiot-
dopełnienie-orzeczenie)zczęstostosowanymuzupełnieniemoczasownikposiłkowypo
podmiocie.
Językikordofańskie
Językikordofańskiesągeograficznieoddaloneodinnychjęzykówrodzinynigerokon-
gijskiej.Należydonichokoło20językówmówionychłącznieprzezniespełnapółmilio-
naludzizasiedlającychgórzystyrejonKordofanuwśrodkowymSudanie.Czterypodgrupy
tychjęzyków(heiban,talodi,rashad,katla)sąuznawanezanajwcześniejwyodrębnione
odgałęzieniajęzykówtejrodziny
14
.Językikordofańskiesąsłabozbadane;wśródcech
gramatycznychwystępującychwsystemachtychjęzykówwymienićmożnaprefiksyklas
nominalnych,którejednaksąsporadyczne.Cechąwystępującąpowszechniesąnatomiast
derywacyjnemorfemyczasowników(por.13.3.).Doosobliwościmożnazaliczyćformyin-
kluzyjneiekskluzyjne(por.6.2.6.)wzaimkach(Wiliamson,Blench2000:19).
Językiatlantyckie
Językiatlantyckie(znanezwcześniejszychklasyfikacjijakozachodnioatlantyckie)
usytuowanesąnakrańcachAfrykiZachodniejwzdłużwybrzeżaAtlantykuodujściarzeki
SenegaldoLiberii.Łącznaliczbamówiącychjęzykamiatlantyckimisięga30milionów
(Williamson,Blench2000:21).Donajważniejszychnależywolof,głównyjęzykSenega-
lu,atakżediola,serer,temne.Największyzjęzykówatlantyckich,językfula(ful,fulani;
nazwyrodzime:fulfuldewdialektachwschodnich,pulaarwdialektachzachodnich),jest
używanynarozległychobszarachAfrykiodSenegaludoEtiopii.Największeskupiska
rodzimychużytkowników,Fulanów,znajdująsięwpółnocnejNigeriiipółnocnymKame-
runie.Szacunkidotycząceliczbymówiącychwahająsięod4do15milionów.Wyróżnia
siękilkadialektówcharakterystycznychdlajęzykamówionegowNigerii,Nigrze,Kame-
runie,Mali,GwineiiSenegalu,jednaknawetprzytakdużymrozproszeniuróżnicenie
przekraczająproguwzajemnegozrozumienia.
Językiatlantyckiewyróżniająsięzjawiskiemalternacjispółgłoskowej,czylitzw.per-
mutacji(por.5.5.),niektóremająnominalneklasygramatyczne(por.12.1.),powszechne
sąwnichmorfemyderywacyjneczasowników(tzw.verbalextensions,por.13.3.),awsys-
temiezaimkówwystępująformyinkluzyjneiekskluzyjne(por.6.2.6.).Niektórejęzyki
atlantyckiesątonalne(por.4.1.),winnych(np.fulfulde)występujeakcent.
JęzykiDeltyNigru
WmozaicejęzykówNigeriiodrębnąpodgrupęnigerokongijskichtworząjęzykiDelty
Nigru,określanewspólnąnazwąnijo”(czyt.idżo)(Ijoid).Podgrupaskładasięzniemal
14
Językitumtum,znaneteżpodnazwąnkadu”,zaliczoneprzezJ.Greenbergadokordofańskich,są
obecnieklasyfikowanewobrębienilosaharyjskich.
