Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
Językisaharyjskie
1.RodzinyjęzykoweAfryki
Sąjednązwiększychgrupwyróżnianychwobrębienilosaharyjskichwichczęści
zachodniej.Najwięcej(ponad4miliony)użytkownikówmakanuri.Używasięgowpół-
nocno-wschodniejNigeriiinaprzygranicznychterenachCzaduiNigru.Większeskupiska
tworzątakżegrupydialektalnezaghawa(zpółnocno-wschodniegoCzaduiprzylegających
obszarówwSudanie)orazteda-językinomadówSaharyzrejonuTibesti.
KanuricharakteryzujesięszykiemzdaniaokreślanymjakoSOV(podmiot-dopełnie-
nie-orzeczenie).Wpołączeniachrzeczownikazczłonamizależnymidominujepostpo-
zycja,ilustrujejąm.in.przyimekwystępującyporzeczowniku,zktórymtworzyfrazę.Jest
tojęzyktonalnyodwóchdystynktywnychpoziomachtonu(wysokiiniski),odrębnie
wstępujetonwznosząco-opadający(por.4.1.).Wkanuriaktywnesąliczneprocesymor-
fofonemiczne,wtymkontekstoweosłabieniespółgłosek(por.5.4.)
JęzykiśrodkowegoSudanu
Przedmiotembadańszczegółowychstałysięjęzykimałodostępnychrejonówgeogra-
ficznegoSudanucentralnego.Wjegoczęścizachodniej(wCzadzieiRepubliceŚrodko-
woafrykańskiej)używanesąjęzykisara,bagirmiibarma,któreodgrywaływażnąrolę
komunikacyjnąwstarożytnymkrólestwieBagirmi.Wczęściwschodniej(wDemokratycz-
nejRepubliceKonga)zlokalizowanesąjęzykiPigmejówklasyfikowanewgrupiemang-
betu-efeimangbetu-asua.
Językinubijskieinilockie
WyodrębnionaprzezGreenbergawschodniosudańskapodgrupajęzykówchari-nilzo-
stałapoddanawtrakciebadańrewizjomklasyfikacyjnym.Wyraźniezarysowująsięwniej
dwiejednostkiprzyciągająceuwagębadaczy:językinubijskieinilockie.
JęzykinubijskieużywanesąwpołudniowymEgipcieiSudanienaobszarachpołożo-
nychwzdłużNiluorazwprowincjachDarfuripołudniowyKordofan.Staronubijski,ofi-
cjalnyjęzykstarożytnegokrólestwaNuba,jestuważanyzaprzodkawspółczesnegojęzyka
nobiin.Maonzabytkipisanezpierwszegotysiąclecian.e.
Językinilockiesądlanilosaharyjskichtym,czymbantudlanigerokongijskich.Zalicza
siędonichnajwiększeliczebniegrupy,łączniemająceokoło7milionówużytkowników.
Używaneprzezosiadłychpasterzy(DinkaiMasajowie),nomadów(Toposa),rolników
(NuerowieiLuo),ludymyśliwsko-zbierackie(Ndorobo),zajmująrozległeterenySudanu,
dolinyNilu,wzgórzaNubii,rozciągająsięodCzadunazachodziedoEtiopiinawschodzie,
popółnocnąUgandęorazpółnocnyzachódKeniiiTanzanii.
Językimabaifur
Sątostosunkowoliczne(pook.200tys.użytkowników)grupyjęzykoweusytuowane
narozdrobnionychetnicznieijęzykowoterenachCzaduiSudanu.Językmababyłuży-
wanywśredniowiecznympaństwietegorejonuWadai,przezcozyskałrangęjęzykakon-
taktowegotegoobszaru.FurjestgłównymjęzykiemProwincjiDarfur.
Kuliak
Językakuliakużywasięwpółnocno-wschodniejUgandzie.Niemaonistotnegozna-
czeniakomunikacyjnego,alejestważnydlabadańhistorycznychrodzinynilosaharyjskiej,
