Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
9
Częstoomawianawliteraturzedychotomia,któratakfascynowałafilozofa,
byłakrytykowanajakonazbytarbitralna11.JednakżezwolennikówNietzsche-
ańskiejkoncepcjirównieżbyłowielu.DonajważniejszychzaliczałsięRyszard
Wagner,któryjednocześnieprzezpewienczasstanowiłdlafilozofanajwiększą
inspirację(pierwszewydanieomawianegodziełazostałozadedykowanekompo-
zytorowi).Dotegostopnia,żeprzypisywałWagnerowirolęodnowicielatragedii
zduchamuzyki12.
Obecnie,zasprawąNietzschego,formułaopartanadwóchżywiołachnadobre
utrwalonazostaławliteraturzeiinspirujemyślicielizróżnychdziedzinzuwagi
naswojąpojemność.Koncepcjatastałasiępodstawąrozważańm.in.dlaantro-
polożkiRuthBenedict13,psychiatryCarlaGustavaJunga14,noblistywdziedzinie
medycynyAlbertaSzent-Györgyia15oraznaukowcaCamillePaglii16.Nietzsche-
ańskateoriaodcisnęłarównieżpiętnowfilozofii,zwłaszczaMartinaHeideggera17
11Zob.L.Staf,Posłowie,[w:]F.Nietzsche,NarodzinytragediiczyliHellenizmipesymizm,
Warszawa2003.
12PóźniejdrogiNietzschegoiWagnerarozeszłysię,m.in.zuwaginareligijnośćkompo-
zytora,niedozaakceptowaniaprzezfilozofa,L.Staf,Posłowie,[w:]F.Nietzsche,Narodziny
tragediiczyliHellenizmipesymizm,Warszawa2003.
13WswojejksiążceWzorykultury,korzystajączomawianejopozycji,podzieliłakultury
rdzennychludówamerykańskichnaapollińskie(hołubiąceskromność,umiariporządek)oraz
dionizyjskie(dzikie,nieumiarkowane,rozrzutne).Jednocześniewyrażałapochwałęrelatywizmu
kulturowego,R.Benedict,Wzorykultury,Warszawa1966.
14CarlGustavJungposłużyłsiętymipojęciamiwdziedziniepsychologii,opisującapolliń-
skośćidionizyjskośćjakointrowersjęorazekstrawersję,C.G.Jung,Typypsychologiczne,War-
szawa1997.
15Szent-GyörgyizkoleidokonałpodziałunaukowcówzgodniezNietzscheańskądycho-
tomią.Stwierdził,żeapollińscyuczenidążądoudoskonaleniaorazpogłębieniaodkrytychjuż
teorii,niemająproblemuzzaplanowaniemswoichbadań.Zkoleinaukowcydionizyjscy,którzy
kierująsięintuicją,odkrywająnoweścieżkibadańprzypadkowoinierzadkowsposóbnieoczeki-
wany(aleniebezmyślny-jakmówi:nodkrycietoprzypadek,któryprzydarzasięwyćwiczonym
umysłom”,oryg.adiscoveryissaidtobeanaccidentmeetingapreparedmind.Obecnemetody
faworyzująapollińskichnaukowców,tymczasemjegozdaniem,abywspieraćrozwójipostęp,na-
leżałobywspieraćtychdrugich,A.Szent-Györgyi,DionysiansandApollonians,nScience”1972,
nr176,s.966.
16WswoimprzełomowymdzielezdziedzinykrytykiliterackiejSexualPersonaeCamil-
lePagliazastępujepierwiastekdionizyjskielementemchtonicznym(odbóstwchtonicznych,do
którychzaliczasięrównieżDionizos-bóstwatewystępująwwiększościreligiipoliteistycznych
izwiązanesązziemią,naturą,ciemnościączyśmiercią),gdyżtwierdzi,żeżywiołdionizyjskistał
sięwobecnychczasachsymbolemhedonizmu.Pagliaprzypisujeelementchtonicznykobietom,
prokreacjiorazwyzwoleniuseksualnemu.Natomiastapolliński-mężczyznom,aleteżcelibato-
wi,rozumowi,postępowi.Twierdzi,żewalkazchtonicznąnaturąodpowiadazadominacjęmęż-
czyznwnauce,sztuceipolityce,C.Paglia,SexualPersonae:ArtandDecadencefromNefreteti
toEmilyDickinson,NewYork1991.
17Zob.M.Heidegger,Nietzsche…
