Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
XXIV
PiotrLaskowski
przezprotokomunistęÉtienne’aCabetajako„małostkową,mechanicz-
nąrówność,najmniejszeodchylenieodktórejwzbudzaniskieuczucie
równościproponowanejprzezJeana-Jacques’aRousseauijakobinów:
„jesttozastosowaniealgebrydotyranii”36.
WżyciusamejOrsettipasjanaukowasprzęgasięzbuntem,po-
czątkowojestdrogąindywidualnejemancypacji—emancypacjimło-
dejkobiety,podlegającej„ówczesnymzwyczajom,kiedypanienkizdo-
brychdomówbyły«edukowane»tylkopowierzchownie”.Impulsdaje
jednazdomowychnauczycielek,„którabyłazwolenniczkąemancypa-
cjikobiet,podjejwpływemMaryniazaczęłasięuczyćzzapałem”37.
SzesnastoletniaOrsettiwymuszanamatcezgodęnapodjęcienauki
wrosyjskimgimnazjumwRydze,cowymaganietylkoprzełamania
normspołecznychokreślającychrolepłciowewogóle,lecztakżewy-
stąpieniaprzeciwkospecyficznejformiepatriotycznegoudomawiania
kobietwzaduchudworkuszlacheckiego,odrzucającegoszkołęjako
narzędziezaborcy3;.Orsettikończygimnazjumzezłotymmedalem
wroku1900inatychmiastpodejmujedalsząnaukęwszkolewyższej
wBernie,gdziewybieraprzedmiotykulturowozastrzeżonedlamęż-
czyzn:studiujematematykę,fizykęichemię;w1902rokukończynaukę
znotąbardzodobrązkażdegoznich.Wlatach1902-1907studiujena
PolitechnicewZurychu.Niewykluczone,żewłaśniestudiowaniefizy-
kiwczasie,gdybezpowrotnieupadałsystemNewtonowski,anowe
odkrycia—promieniotwórczość,badaniaruchówBrowna,rozwójter-
modynamikiipracnadelektrycznością—rozbiłymechanicystyczny
obrazświata,wywarłodecydującywpływnajejmyśleniespołeczne,
zawszenieufnewobecnazbytspójnych,deterministycznychschema-
tówwyjaśniania.
36PierreJosephProudhon,Wybórpism…,t.1,s.685.
37AleksandraKrusensternowa,„Młodelata…”,s.1.
3;WtymsamymczasieStanisławBrzozowski(LegendaMłodejPolski,t.1,Wydaw-
nictwoLiterackie,Kraków1997,s.48)drwił:„ŻadenHumeaniNietzscheniezdobyli
sięnigdynatylesceptycyzmu,ilegomawobecwszystkichidei,wszystkichnauk,wo-
becliteraturyisztuki,światacałego,przeciętnapolskamatkadomuidobragospodyni,
kochana,najzacniejszaMaryniaPołaniecka”.
