Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
CzęśćI.Teoriekryminologiczne
2.2.4.Późnypozytywistycznynurtbiologiczny
Nurtbiologiczny,którydatowaćmożnaodlat20.
XXwiekuconajmniejdokońcalat70.XXwieku,
zzałożenianietworzyłUteoriitotalnych”,oambicjach
znalezieniajednegodecydującegoczynnikadetermi-
nującegozachowaniaprzestępcze.Przedstawicieletego
nurtuzadowalalisięnaogółstwierdzeniemjakiejś
statystycznieuchwytnejzależnościmiędzybadanym
przeznichczynnikiemaprzestępczością.
Wlatach20.XXwiekuniemieckipsychiatraErnst
Kretschmer(1888–1964),badającswoichzdiagnozo-
wanychpacjentówpsychiatrycznych,poklasyfikował
ichwedługkryteriumantropologicznego,przydzielając
dojednegozczterechpodstawowychtypówpsycho-
somatycznych:leptosomicznego(czyliastenicznego),
atletycznego,pyknicznegoorazdysplastycznego(więcej
zob.Widacki,Dadak,Grzyb,Szuba-Boroń,2022,s.208
inast.).Koncepcjetękontunuowałamerykańskipsy-
chologikryminologWilliamH.Sheldon(1898–1977),
któregozdaniemskłonnościdozachowańprzestępczych
zdeterminowanesągłównieprzeztemperament,aten
ostatnizwiązanyjestztypemfizycznym(więcejzob.
tamże,s.211inast.).
Dogrupyteoriipóźnopozytywistycznychnależy
takżekoncepcjabrytyjskiegopsychologaHansa
Eysencka(1916–1997).Jestonakonsekwencjąogólnej
teoriiosobowościEysencka,któragłosi,żeosobowość
człowiekamożnaopisaćwtrzechpodstawowychwy-
miarach:ekstrawersji/introwersji,neurotyzmu(stabil-
nośćemocjonalna/labilnośćemocjonalna)orazpsy-
INTROWERSJA
spokój
bierność
ostrożność
nietowarzyskość
powściągliwość
powaga
pesymizm
pojednawczość
wysokakontrola
refleksyjność
sztywność
solidność
zrównoważenie
lęk
łagodność
apata
RÓWNOWAGAEMOCJONALNA
Melancholik
Flegmatyk
NEUROTYCZNOŚĆ
Choleryk
Sangwinik
drażliwość
beztroska
przywódczość
niefrasobliwość
niepokój
wybuchowość
żywość
impulsywność
EKSTRAWERSJA
zmienność
wrażliwość
agresja
towarzyskość
gadatliwość
aktywność
optymizm
otwartość
Rycina2.3.TypyosobowościwedługHansaEysencka
Źródło:opracowanienapodstawieEysneck,1970.
chotyzmu(ryc.2.3).Cechytesąmierzalnezapomocą
testów.Ekstrawertyktoosobabardziejzajmującasię
światemzewnętrznymniżwłasnymiprzeżyciami,
okazującanazewnątrzswojeemocje,otwarta,towa-
rzyska,rozmowna,impulsywna,nieprzejmującasię
zbytnioniepowodzeniami.Bywalekkomyślna,naogół
jestoptymistą.Introwertykprzeciwnie:jestzamknięty
wsobie,nieokazującynazewnątrzswoichemocji,
małomówny,pochłoniętyintrospekcją,lubiącysamot-
ność.Naogółjeststarannyidokładnywdziałaniach,
którezzasadyniesąimpulsywne.
ZdaniemEysenckaosobowośćjestzdetermi-
nowanabiologiczniepoprzeztypbudowyukładu
nerwowego.Uosób,uktórychukładnerwowyjest
takzbudowany,żewystępujewnimprzewaga
hamowanianadpobudzeniem,wykształcająsię
cechyzachowania,któreniwelujątęnierówność
nawetzpewnymnaddatkiem.Efektemtegojest
osobowośćekstrawertywna.Natomiastuosobników
zprzewagąpobudzenianadhamowaniemwytwarza
sięosobowośćintrowertywna.
Ludzieoróżnychtypachosobowościróżniąsię
zdolnościądouczeniasięodruchówwarunkowych.
Ekstrawertycyucząsięichzdecydowaniegorzej.
Tymczasemsocjalizacja,uczeniesięzachowańpro-
społecznych,polegającychnakonformizmiewobec
obowiązującychwspołeczeństwienorm,opierasię
właśnienaodruchuwarunkowym.Odwczesnego
dzieciństwaludzieucząsięreagowanialękiemna
sytuacjezawierająceelementynieakceptowanego
zachowania,któregokonsekwencjąjestskarcenie.
Tenodruchwarunkowy,wytworzonywewczesnym
dzieciństwie,generalizujesięnacoraztonowesytu-
acje.Ekstrawertycy,którzygorzejucząsięodruchów
warunkowych,tymsamymgorzejucząsięzachowań
prospołecznych,awkonsekwencjiczęściejpopełniają
przestępstwa.Badaniaempirycznepotwierdzająnadre-
prezentacjęekstrawertykówiosobnikówlabilnych
emocjonalniewpopulacjiprzestępcówpospolitych,
szczególniewśródsprawcówprzemocy.Oczywiścienie
wszyscyekstrawertycypopełniająprzestępstwainie
wszyscyintrowertycyichniepopełniają.Wykazane
badaniamiempirycznymizależnościmająjedynie
charakterstatystyczny.
Dopóźnegopozytywistycznegonurtubiologicz-
negoniewątpliwienależąteżbadanianadwpływem
anomaliichromosomalnychnaprzestępczość.Wroku
1956odkryto,żeczłowiekma46parchromosomów,
wtymdwachromosomypłciowe.Kobietyposiadają
dwachromosomyXX(wzorzecXX),mężczyźnizaś
jedenchromosomXijedenY(wzorzecXY).Wroku
1961pierwszyrazstwierdzonoumężczyznyanoma-
lię,owzorcuXYY.Stopniowoodkrywanoteżinne
zaburzeniawukładziechromosomów.Ustalono,że