Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
starejinteligencji,kwestionowałojegopoprawność,przypominając,żeistniejewyraz
wywczasy76iniemapotrzebyużywanianowejnazwy.Zczasemjednakformaznowe-
gouzusu(wspieranazresztąprzezówczesnemedia)wyparłaformędawną.Obecnie
rzeczownikwczasyjestwzasadziejedynymokreśleniem,wywczasystałysięwyrazem
przestarzałym.
Powszechnyzwyczajjęzykowystałsiętakżepowodemzaaprobowaniarodzaju
męskiegorzeczownikażołądź,uznawanegodoniedawnazarzeczownikwyłącznie
rodzajużeńskiego77.Obecniewnormiewystępujeoboczność:tażołądź||tenżołądź,
choćwuzusiewystępujeniemalwyłącznieformatenżołądź.
Powszechnawymowa[recykling]rzeczownikazapisywanegorecyklingspowodo-
waławejściejejdonormyogólnej,zamiastpropagowanejpoczątkowoformy[risaj-
kling],nawiązującejdowymowyangielskiej78.
Wnormieznalazłasięteżwkońculat90.XXw.konstrukcjanaadres,powszech-
nawstyluurzędowymioficjalnym,wcześniejuznawanazaniepoprawną.
Tekstyjęzykoweobejmująkrągelementówjęzykowychjeszczeszerszyniżte,
któremieszcząsięwuzusie.Występujątubowiemdodatkowotakżeindywidualizmy,
zamierzoneite,którepowstaływskuteknieuwagiczyniedostatecznegoopanowania
języka.Niewieleztychindywidualizmówmaszansenawejściedoszerszegouzusu
czynormyjęzykowej.Niektóreupowszechniająsięwjęzykurodzinnym79lubjęzyku
małejgrupyspołecznej.Innewchodządonormypolszczyznydziękiautorytetowiich
twórcówalbowskutekistotnejpotrzebynazewniczejlubekspresywnej80.Takstało
sięzwymyślonymprzezMelchioraWańkowiczasłowemchciejstwoizżartobliwą
angelologiąK.I.Gałczyńskiego.
Takwięcmiędzysystemem,normą,uzusemitekstemistniejąścisłeiróżnorakie
zależności,atakżeciągławymianaelementówjęzykowych.Cytowanajużbadaczka,
DanutaButtler,podsumowujetozjawiskonastępująco:nMożnabyłobypowiedzieć
obrazowo,żekierunek«tekst→uzus→norma→system»jestdrogąawansuśrodków
językowych,przebiegodwrotny:«system→norma→uzus→tekst»wiedziedoich
degradacji,tj.utratysankcjinormatywnej,stopniowegozanikaniawuzusieitek-
stach.Obaprocesystanowiąwyrazisteświadectwodynamizmuwspółczesnejnormy,
wyzbywającejsięzjednejstronyśrodkówprzestarzałych,zdrugiej-sankcjonującej
innowacje”81.
76Por.cytatzSJPDor:nWojnazastałagonawywczasachletnichwZakopanem”.Formęwczasy
określanonierazjakonkomunistycznywymysł”.
77Por.SPP,s.1045:nżołądź(nie:żołędź,nie:tenżołądź)żV”.
78Zresztąpoczątkowoniektórzyjęzykoznawcykwestionowalipotrzebęwprowadzeniategozapoży-
czeniadopolszczyzny,wskazując,żewystarczającejestokreślenieprzeróbodpadów.
79Naprzykładwpewnejrodziniejestużywanywyrazzapachniczka,będącynazwąnasyconejper-
fumamizakładkiwpismachilustrowanychdlakobiet,atakżeneosemantyzmpocieszka4coś(drobny
przedmiot,łakocieitp.)dawanedzieckupoto,bysiępocieszyłopojakimśsmutnymincydencie’.
80Por.rozdziałotypachinnowacjijęzykowych,s.43-47.
81D.Buttler,Teoriakulturyjęzykaijejpodstawowepojęcia,s.15.
29
