Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
5.Normajęzykowa–dyskusyjnezagadnienia
zniązwiązane.Poziomyitypynormy
współczesnejpolszczyzny
Wpoprzednimrozdzialesformułowaliśmydośćogólnądefinicjęnormyjęzykowej
(s.21-22),wystarczającądotego,bymócjązestawićztakimipojęciami,jaksystem,
uzusitekst,alenieoddającącałejzłożonościtegopojęcia,jegoewolucjiwteoriikul-
turyjęzykaijegowewnętrznegozróżnicowania.Bliższaanalizanormyjęzykowejjest
niezbędnapoto,byokreślićpodstawyizakresdziałalnościkulturalnojęzykowej,dla
którejjestonacentralnympojęciem.
Określiliśmynormęjęzykowąjakowewnętrznypoziomorganizacjijęzyka,za-
wierającywybórśrodkówjęzykowych,zaaprobowanychspołecznie.Takieujęciejest
stosunkowonowe,początkowo(dopołowyXXw.)sytuowanobowiemnormęprze-
ważniewsferzezjawiskzewnętrznychwobecsystemujęzykowego.Przyczyniłosię
dotegotakżeto,żewyraznormajestwjęzykuogólnymsynonimemtakichrzeczow-
ników,jakzasada,reguła,wzór,kanon,prawidło,przepis,nakaz82,awjegodefinicji
słownikowejczytamy,żejesttonustalona,ogólnieprzyjętazasada”83.Takwięcpojmo-
wanonormęjęzykowąjakopewnązasadęocharakterzeimperatywnym-zespółreguł
posługiwaniasięokreślonymiśrodkamijęzykowymi.Takrozumiananormamiała
byćformułowanaprzezjęzykoznawcówjakozbiórnakazówizakazóworazzaleceń,
dotyczącychużywaniawyrazów,ichformipołączeń.Wtymujęciunormajestto
nzjawiskosocjologiczno-historyczne,subiektywneiwjakimśstopniuarbitralne,skoro
tworząjąocenyidyrektywy,dotyczącewłaściwegoużywaniaelementówjęzykowych,
formułowaneprzezautorytatywnegremialubjednostki”84.Normarozumianajako
zbiórreguł,któreokreślająsposóbużyciaelementówjęzykowych,byłaodnoszona
dojednejtylkoodmianypolszczyzny-językaogólnego,zwanegoteżliterackim,
inteligenckim,językiemwarstwwykształconychitp.StanisławSzoberwewstępiedo
Słownikaortoepicznego(1937)pisał,żenwokreślaniupoprawnościjęzykowejoparł
się[...]natrzechsprawdzianach:najęzykuliterackimpisarzówXIXiXXwieku,na
zwyczajachwykształconejmowypotocznejinakrytycznejoceniejęzykoznawczej”85.
Zastosowaniewjęzykoznawstwie(takżenormatywnym86)metodologiistruktu-
ralistycznejspowodowałoinneujęciezjawiskanormyjęzykowej.Nowestanowisko
wtejkwestiiwodniesieniudopolszczyznypierwszasformułowałaHalinaKur-
kowskawpodręcznikuKulturajęzykapolskiegoz1971r.Wczęściteoretycznejtego
podręcznika,wktórejjestzawartapierwszapolskateoriakulturyjęzyka,autorkade-
finiujenormęjakonzbiórzaaprobowanychprzezdanespołeczeństwojednostekjęzy-
82Por.np.SłowniksynonimówA.Dąbrówki,E.GelleriR.Turczyna,Warszawa1995,s.300.
83SłownikjęzykapolskiegoPWN,podred.M.Szymczaka,t.II,Warszawa1979,s.389.
84D.Buttler,Zróżnicowaniewspółczesnejnormyjęzykowej,nPrasaTechniczna”1985,nr3,s.20.
85S.Szober,Słownikortoepiczny,Warszawa1937,s.XI.
86WtymzakresienajwiększeosiągnięciamiałoPraskieKołoLingwistyczneijegokontynuato-
rzy,np.AloisJedličkaiFrantišekDaneš.Wywarliteżoniwpływnapoglądypolskichjęzykoznawców,
m.in.HalinyKurkowskiej,naistotęnormyjęzykowej.
30
