Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
„Kulturamałomówna”StanisławaLacka.Wkręgumłodopolskiejświadomości...
WybranyprzezMiriamacytatzawieranajistotniejszeelementymaeterlinck-
owskiejkoncepcjimilczenia.Wartojewypunktować.
Wludzkiejmowieznajdujewyraztylkoczęśćprzeżyć,uczućiprocesówpsy-
chicznych-itoczęśćnajmniejistotna.To,conajważniejszewwewnętrznym
życiuczłowieka,jestrównocześnie„niewyrażalne”-niepoddajesięweryfikacji
języka,niemożebyćopisaneanizakomunikowanedrugiemuczłowiekowi.Na-
turalnąludzkąpostawąwobec„niewyrażalnego”jestlęk.Instynktowna„mą-
drośćtajemna”nakazujeniemówićwobliczutajemnicy,zmilczećrodzącesięw
człowieku,niewpełniuświadomione,leczaktywneobsesjeiskłonności.Wten
sposóbmądrośćludzkiegorodzajupozwalaprzeżyćcałeżycie„nadomyślni-
ku”,unikającniepotrzebnychiskazanychnaklęskępróbnazywania.
Innegorodzajustosunekdo„niewyrażalnego”deklarujączęsto„poeci,pro-
rocyimędrcy”,którychambicjąjestzwerbalizowanieowegodomyślnika.
Wrzeczywistości,mimozapewnień,nigdypozadomyślnikniewychodzą.Tak
otonawetpoeciposłusznisą-nolensvolens-niepisanejkonwencjimilczenia,
skrywającegomorzeciemności.
Niewyrażalne„to”nosiwsobiezalążekgrozy.StosowaneprzezMaeter-
linckaobrazowanie-maretenebrarum,domnagłejitajemniczejśmierci-wy-
raźniesugerujeistnieniezwiązkupomiędzyobszaraminiewyrażalnegoiuta-
jonągrozą,złem,niebezpieczeństwem.
Wartododać,żeMaeterlinckzwiązałmilczeniezdoświadczeniemgrozy
nietylkowswoichwypowiedziachteoretycznych,lecztakżezobrazowałów
związekwsłynnychdramatach.Tworzonymprzezsiebiepostaciomkazałżyć
wświeciepełnymprzemilczeń,niedopowiedzeń,ciszy.Nawielueuropejskich
scenachujrzano,jakwniewysłowieniudojrzewaNieszczęście.
MłodaPolskawciągnęłaideęzwiązkumilczeniazgroząnalistęswych
wielkichfascynacji.Wyobraźnięepokiuwodziławizjamaretenebrarum,októ-
rymsięniemówi,leczmilczy.Choćtrzebapamiętać,żegrozamilczeniabyła
motywemcharakterystycznymnietylkodlaMaeterlinckainietylkozestrony
Belgamogłypłynąćciekaweinspiracje.
Wkrakowskim„Życiu”,wnumerzezdnia17IX1898,ukazałasięwpol-
skimtłumaczeniupoetyckabaśńEdgaraAllanaPoept.Milczenie23.
„Posłuchajmnie-powiedziałpewnegorazuSzatan,kładącrękęnamojejgłowie.
Kraina,októrejciopowiem,jestponurąlibijskąkrainą,położonąnadbrzegamirzekiZa-
iry.Niematamodpoczynkuanimilczenia”.
Szatanopisujepejzażniezwykłejkrainy.Jedenelementtegopejzażuzwraca
szczególnąuwagę.Jestnimskałazwyrytymnapisem„Smutek”.Naskalezasia-
daczłowiek„wyniosłyimajestatyczny-odstópdoramionowiniętywtogę
starożytnejRomy(…)obliczejegoBóstwabyłoobliczem”.Naobliczu-relacjo-
nujeSzatan-widaćbyło„wstrętdoludzi-isamotnościwielkiepragnienie.
Człowiektenusiadłnaskaleigłowęnarękachoparłszy,posmutkutympo-
wiódłoczyma.(…)Aczłowiektendrżałwsamotności.Przekląłemwówczas
żywiołyprzekleństwemwrzawystraszliwej”.Skutekbyłnatychmiastowy.Roz-
pętanezostałoistnepandemoniumnatury:zatrzęsłasięziemia,zawrzaływody.
23E.A.Poe,Milczenie,„Życie”1898nr36i37,tłum.J.Ra.
