Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
„Kulturamałomówna”StanisławaLacka.Wkręgumłodopolskiejświadomości...
NiemySfinks.Jegomilczenienieoznaczabezmyślności-Sfinksjestprze-
cieżobdarzonywszechwiedzą.Milczenieniewynikarównieżzwolnegowy-
boru,gdyżnależydonaturySfinksów,jestprzezniąswoiściezdeterminowa-
ne.Niewysłowieniestraszliwejwszechwiedzyprzybieraformękonieczności.
Coprzedstawiatenobraz?MariaPodraza-Kwiatkowskasugeruje:„Być
może,chodzituowiecznieżywyproblemartystów:niemożnośćpełnegowy-
powiedzeniasięwsłowie”25.MilczącySfinksmożeteżprzedstawiaćsytuację
mędrca,filozofalubmistyka,któryzgłębiłostatecznetajemnicebytu,wszystko
wie,ale-naszczęście-niemożeprzekazaćswoichodkryć.Istotniejszyodtej
lubinnejkonkretyzacjiwydajesięjednaksamsposóbpotraktowaniamotywu
milczenia.NasuwaonskojarzeniazwypowiedziamiMaeterlinckaorazutwo-
remPoego.Milczenieprzedstawionezostałojakoaktświadomościnapiętno-
wanejpoczuciemabsolutnejgrozy.
MariaPodraza-Kwiatkowskazwróciłauwagęnapopularnośćmotywu
SfinksawliteraturzeMłodejPolski26.Wskazałateżkilkaprzykładówilustru-
jącychtozjawisko.Nawetpobieżnyprzeglądrealizacjiartystycznych,przy-
pomnianychwksiążceSymbolizmisymbolikawpoezjiMłodejPolski,pozwala
sformułowaćjedenwniosek.MotywSfinksawwyobraźniepokizwiązałsię
bardzomocnozideągrozymilczenia.MłodopolskieSfinksyzawszenoszą
wsobieświadomośćrzeczystrasznych-inigdyniemogąjejzwerbalizować.
Zdłuższejlistyprzykładówwywołamjeden,interesującymniezkilkupo-
wodów.
7I1893rokuwTeatrzeMiejskimwKrakowiemiałamiejscepremiera„fan-
tazjidramatycznej”KazimierzaPrzerwy-TetmajerazatytułowanejSfinks27.Bo-
hateremsztukijestLeon,dwudziestoletni,upośledzonychłopak,zarazem
niewidomyiniemowa.NajbliższeotoczenieLeonatworzą:jegosiostraAnna,
jegomatka,Ksiądzbędącyprzyjacielemdomu,iniespodziewanyprzybysz,
Artur.Dlanichwszystkichmilczącymodusvivendistanowizagadkę.Niktnie
wie,coLeonmyśli,coprzeżywa,coczuje:
Artur
„Dziwnątajemnicąmusibyćjegodusza.
Anna
Dziwnątajemnicąiwielką.
(…)
Artur
WięconmyśliiBógwie,jakieświatymawduszy”.
WstosunkuAnnyiArturazdajesiędominowaćmomentzachwytu,fa-
scynacji.InaczejodnosisiędomilczeniaLeonaKsiądz.Tylkoonformułuje
jednoznacznądiagnozęsytuacji-wniezdolnymdonormalnejkomunikacji
zeświatemLeonierodzisiępopędseksualny,skierowanynasiostrę.Czyta-
jącFantazjędramatycznąTetmajera,możnaodnieśćwrażenie,żeprzezspis
postaciprzebiegatuliniaswoistegopęknięcia.Ksiądzwydajesiębyćposta-
25M.Podraza-Kwiatkowska,op.cit.,s.182.
26Ibidem,ss.176–182.
27K.Przerwa-Tetmajer,Sfinks.Fantazjadramatyczna,[w:]tegoż,Melancholia,Kijów1910.
