Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
21
Itylkoczłowieknaskalewciąż„drżałwsamotności.Więcgniewemsięjużunió-
słszyprzekląłemprzekleństwem:Milczenia-rzekę-inenufary-wiatry-ilasy
-iniebo-igrzmoty-nenufarówtęsknewestchnienie.Natychmiastoniemiało
wszystko”.Tymrazemniewydarzyłosięnicspektakularnegowświecieprzy-
rody.Zmieniłasiętylkotreśćinskrypcjinaskale.Pojawiłsięnapis:Milczenie.
„Wówczasspojrzałemwobliczeczłowieka;-twarzjegopobladłaodzgrozy.Inagle
podniósłgłowę,oparłsięnarękach-powstał-wyprężyłsię-inadsłuchiwaćpoczął
-leczniebyłogłosuwbezdennejciszypustyni.Asłowowyrytenaskalebyło:Milcze-
nie…istruchlałwówczasówczłowiekiodwróciwszyobliczepocząłuciekaćdaleko
-daleko-ażcienienocyzakryłygomoimoczom.(…)
AgdySzatanopowieśćswąskończył,stoczyłsięwewnętrzegłębokiejmogiłyiza-
wyłśmiechempiekielnym.Ajaniemogłemśmiaćsięznimrazem-więcmnieprzeklął,
dlategożeśmiaćsięniemogłem…
…Aryś,zamieszkującywieczniemogiłę,wypełznął,położyłsiędostópSzatana
ibadawczopatrzyłmuwoczy”.
PolskiprzekładutworuEdgaraAllanaPoe,opublikowanywroku1898,
wpisałsięidealniewmodernistycznąmitologięmilczenia.Milczeniefunkcjo-
nujejakogłosnieznanychpotęg,budzącychnajwiększąludzkątrwogę.Prze-
rażaowieleskuteczniejniżkrzyk.Niewiemy,dlaczegosiedzącynaskale
człowiek,gdytylkousłyszałmilczenie,uległnagłemuporażeniu.Zczymze-
tknęłasięjegoświadomośćwchwiliabsolutnegomilczenia?Czytelnikzdany
jesttuwyłącznienawłasnąwyobraźnię,któramożepodpowiadać,zapełniać
luki,wyjaśniaćtajemnicę.UtwórPoegowprowadzatylkojednąpewność:czy-
stagrozaniemieszkawzgiełkuiwrzawie,wrozpętanympandemoniumna-
tury,leczmaswójdomwmilczeniu.
WobectaksugestywnychwzorcówliterackichpoezjaMłodejPolskiniepo-
zostawałaobojętna.Polscypoeciczęstootaczalifenomenmilczeniaaurąta-
jemniczości,irracjonalnegolęku.TakpisałnaprzykładWacławWolski
wwierszuSfinksniemowa:
„Skąpanywzimnymświetletrupiegoksiężyca,
Zezwróconąnazachódgranitowątwarzą,
Patrzywotchłańwieczności(awoczachsiężarzą
Źrenicwęglezielone,ażarichpodsyca
Zrozumieniewszystkiego,cośmierćbladolica
Ukrywaprzedczłowiekiempotęgąswąwrażą),
Skazany,bywmilczeniupiramidbyłstrażą,
Miałnatwarzywyrytywyraz:tajemnica!
Ichociażmuwnętrznościkamiennezatarga
Bólstraszliwy,żemilczećwieczniesfinksymuszą
Chociażburzamuzrywasięwłonieiskarga,
Awszechwiedzasięstajeokropnąkatuszą,
Nieruchomymskupieniemkamiennalśniwarga
Iniewidać,żesłowagromowegoduszą…”24.
24W.Wolski,Sfinksniemowa,[w:]tegoż,Nieznanym.Poezje.Seriapierwsza,Warszawa1902.
