Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przebiegprocesuumierania
015
•
anoikis-indukowanaśmierćkomórkiwywołanaprzez
utratęmożliwościpołączeniazsubstancjąmiędzyko-
mórkowąlubinnymikomórkami.
Śmierćmacharakterzdysocjowanyiobejmujepo-
szczególnetkankiwróżnymczasie,wzwiązkuztym
zjawiskotonależytraktowaćjakorozciągniętypro-
cesumierania,któregosekwencjaobejmujekilkafaz
dezintegracjifunkcjonalnejustroju.
Bezwzględunafakt,jakzróżnicowanyizłożonyme-
chanizmmożeodpowiadaćzaśmierćpojedynczejkomór-
ki,całościowaocenaprocesuumieraniazawszepowinna
uwzględniaćkilkaniezmiennymetapów,mającychbez-
pośrednizwiązekzdziałaniamidiagnostyczno-terapeu-
tycznymi,stwierdzeniemzgonu,atakżerealizacjąobo-
wiązkówlekarzawstosunkudochoregowynikających
zetykilekarskiejorazodpowiednichprzepisówprawa
(patrz014).
Zpraktykiklinicznejwynika,żeśmierć,pozaprzypad-
kaminagłymi(zazwyczajgwałtownymi),jestpoprze-
dzonaagonią,kiedytodochodzidostopniowegonwyga-
szania”czynnościniezbędnychdożyciapodstawowych
układów,tj.układukrążeniaioddychania.Wtymokresie
możliwejestprzerwanie,atakżeodwrócenieprzebiegu
niekorzystnychzmianprowadzącychdozgonu.
Wpoczątkowymstadiumagoniistopieńupośledzenia
podstawowychukładówjestjużnatylezaawansowany,że
ciałoludzkieznajdujesięwfazieżyciazredukowanego,
tzw.vitareducta.Postępującaagoniaprowadzidosuk-
cesywnegozanikaniapodstawowychfunkcjiżyciowych,
ażdomomentu,kiedywrutynowymbadaniulekarskim
niemożnajużzaobserwowaćwykładnikówżyciawpo-
stacikrążeniaioddychania.Tenpośrednietapnosinazwę
życiaminimalnego,tzw.vitaminima.Dalszeprzedłuża-
niepowyższegoprowadzidofazyśmiercipozornej,tojest
okresu,wktórymczynnośćukładukrążeniaioddechjesz-
czenieustały,aleserceniejestwstaniezapewnićpra
-
widłowejczynnościhemodynamicznej,apowierzchow-
naakcjaoddechowanieprowadzidoodpowiedniego
zaopatrzeniatkanekinarządówwutlenowanąkrew.
Równocześniezpostępującymprocesemumieraniazmia-
nomulegająrównieżreakcjebiochemiczne.
Stanagoniiostatecznieprzechodziwstadiumśmierci
klinicznej,coprowadzidozapoczątkowaniaokresuinter-
letalnego.Jesttotakżeostatnimoment,kiedypersonel
medycznymaobowiązekrozpoczęciaczynnościratun-
kowych.Wtymokresiewlicznychkomórkachitkankach
utrzymująsięjeszczeprocesyżyciowe,aewentualnyprze-
dłużającysiędeficyttlenuwośrodkowymukładziener-
wowymdoprowadziwciągukilkuminutdoustaniakrąże-
niaioddechu,następniedonieodwracalnegouszkodzenia
pniamózguiprzejściadostadiumśmierciosobniczej.Po
osiągnięciutegostadiumobserwowaneustanieczynności
mózgumacharakternieodwracalny,decydujeośmierci
człowiekajakocałości,atakżeznosiobowiązekratowa-
niażyciaprzezpersonelmedyczny.Odmomentuśmierci
osobniczejmożliwejestpobranietkanekinarządówdo
przeszczepu.Tkankiinarządyzostająpobraneodoso-
byuznanejzazmarłą,uktórejpodtrzymywanesąjesz-
czekrążenieioddech,cozapewniautrzymaniewłaściwej
funkcjitkanekinarządówdawcy.Wsytuacji,kiedyczyn-
nośćukładukrążeniaioddychanianiebędziepodtrzymy-
wanapoprzezprowadzenieczynnościnadzwyczajnych,
jaksztucznyoddechiagresywnafarmakoterapiaukładu
krążenia,śmierćosobniczastopniowoprzejdziewśmierć
biologiczną,wktórejoprócznieodwracalnychzmian
biochemicznychwzakresieważnychdlażycianarządów
pojawiąsiętakżezjawiskaautolizyignicia(ryc.015-1).
Przebiegprocesuumierania,pozanieprawidłowoś-
ciamiwbadaniuklinicznymorazpostępującymiwcza-
siezmianamimakroskopowymi,prowadzitakżedozabu-
rzeńnapoziomiemetabolitów,szlakówbiochemicznych
ihomeostazyustroju(tab.015-1).Zmianymetabolitów
wpłynachustrojowychpozwalająnawglądwzmienia
-
jącesiębiochemiczneśrodowiskopośmiertne,atakże
dostarczająinformacjinatematwiodącychnieprawid-
łowościprzebieguszlakówmetabolicznychwprocesie
umierania.Obecniedziękizastosowaniunowychmetod
analitycznychzmianymetabolitówmogądostarczyćrów-
nieżkluczowychinformacjipotrzebnychdoocenyczasu
zgonu(np.wzroststężeniapotasu).Nazmianywzakre-
siehomeostazymetabolicznejustroju,opróczprzyczyny
imechanizmuzgonuorazpoprzedzającejśmierćagonii,
81
