Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.3.RYZYKOWKLASYCZNYMNURCIETEORIIEKONOMII
zprawdopodobieństwem½lub50zprawdopodobieństwem½,topowstajepytanie:
Którywariantwybierzeprzedsiębiorca?69.Wartośćoczekiwanaobuinwestycjijestiden-
tyczna(1∙100=100oraz½∙150+½∙50=100).Jednakżeinwestycjapierwszacharakte-
ryzujesiępewnościąmatematycznąrealizacjizyskuwwysokości100%.Inwestycjadruga
dajecoprawdaszansęnauzyskanieponadprzeciętnegozysku,alejednocześniestwarza
zagrożenie,żezysktenwyniesiejedyniepołowęoczekiwanego.Malejącakrańcowauży-
tecznośćoznacza,żedlaprzedsiębiorcyuzyskaniedodatkowych50jednostekmamniejszą
wartośćniżutrata50jednostek.Jejefektemjestawersjadoryzyka.Malejącąkrańcową
użytecznośćdasięteżwyjaśnić,analizującseriękolejnychinwestycjidającychokreślo-
nyzwrot-np.100zł.Satysfakcjazotrzymaniapierwszych100złbędziewiększaniż
satysfakcjazkażdychkolejnych100zł.Dziejesiętakdlatego,żepierwsze100złpozwala
zaspokoićnajbardziejpalącepotrzeby,kolejnesłużązaspokojeniutychmniejistotnych.
Oczywiścieżyciegospodarczestwarzasytuacjeowielebardziejskomplikowaneniżwybór
międzydwomastrategiamiinwestycyjnymi.Jednakżejeżelitylkojednostkajestwstanie
przypisaćposzczególnymwariantomokreślonypoziomużyteczności(czylizdecydować,
jakbardzosatysfakcjonującesądlańposzczególnerozwiązania),wówczasmożliwejest
wykreśleniekrzywejużyteczności.Kształtkrzywejużytecznościtonicinnegojakwzajem-
nystosunekużytecznościposzczególnychwyników.Charakterystycznącechąkrzywejjest
jejpostępującespłaszczeniewrazzewzrostemwypłat.Każdanastępnajednostkawygranej
(znówodwołującsiędoprzykładu,będzietowzrostwypłatyokażdąkolejnązłotówkę)
przynosicorazmniejszywzrostużyteczności.Jesttoświetnailustracjapodejściadoryzy-
ka-wrazzewzrostemprzychodurośnieskłonnośćdojegonieznacznegoredukowania
wceluzmniejszeniaryzyka.Innymisłowyuczestnicyskłonnisąwrazzewzrostemwygra-
nychwygrywaćwzględniemniej,oileichryzykoprzegranejzostanieograniczone.Prawo
malejącejużytecznościkrańcowejsprawia,żewzrostużytecznościspowodowanywzro-
stemmajątkuoXjestznaczniemniejszyniżspadekużytecznościwprzypadkuprzegranej
zmniejszającejzasobyoYnawetwówczas,jeśliX>Y
.Wynikatoztego,żewygranakwoty
Xpozwolinazakupniewieludóbrluksusowych,podczasgdyprzegranaYzmuszadozre-
zygnowaniazzakupuznacznejilościdóbrpodstawowych.Zatemosobaunikającaryzyka
zrezygnujezuczestniczeniawgrzeorównychszansach.
Koncepcjęryzykajakokonsekwencjimalejącejkrańcowejużytecznościwrazzdowo-
dem,żeprzedsiębiorcysąniechętnienastawienidoryzyka,więcabyzaakceptowaliwięk-
szyjegopoziom,niezbędnejestzaoferowanieimwiększegozysku,nagrunciepolskim
sformułowałm.in.OskarLange70.PodobnerozważaniaprowadziłKalecki-dowodził,
żestromakrzywaobojętnościoznaczarosnącącenęryzyka71.
Największepostępyteoriaryzykapoczyniłajednakwnaukachfinansowych.Nagruncie
finansówproblemryzykazostałpodjętyszerokowpracyMarkowitzanatematefektywne-
goportfelaaktywów72.ModelopracowanyprzezMarkowitzawskazywał,żemożliwejest
69
Posługującsięterminologiąteoriigier,wynikokreślanyjakozyskminuszainwestowaneśrodkitowypłata.
70
O.Lange,Optymalnedecyzje,PWN,Warszawa1964,s.195in.
71
M.Kalecki,Teoriadynamikigospodarczej,rozprawaocyklicznychidługofalowychzmianachgospodarki
kapitalistycznej,PWN,Warszawa1958,s.118.
72
H.M.Markowitz,PortfolioSelection,nJournalofFinance”,no.7(1)/1952,s.77-91.
35
