Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Tekstyzamieszczonewniniejszymtomieobejmująokresodlat60.XIXw.powspółczesność,acozatymidzie–wdużejichczęści
mamydoczynieniazestarąpisowniąjęzykapolskiego.Zasadniczostaranosięzachowaćichoryginalnąformę,jednakwwieluwypadkach
trzebabyłodokonaćpopraweknaturyortograficznejiinterpunkcyjnej,gdyżzapiszbytwyraźniekłóciłsięzewspółczesnymizasadami
polskiejpisowni.Chodzituotakieformy,jak„Jakub”zamiast„Jakób”,„Rosya”zamiast„Rosja”,„konstytucya”zamiast„konstytucja”,
„unja”zamiast„unia”,„tem”zamiast„tym”,„wielkiem”zamiast„wielkim”,„przedewszystkiem”zamiast„przedewszystkim”,„it.d.”
zamiast„itd.”,„t.zw.”zamiast„tzw.”,„znad”zamiast„znad”,„zpod”zamiast„spod”,„ileby”zamiast„ileby”,iinnepodobnewypadki.
Bezpoprawekpozostawionotakiesłowawzapisiebibliograficznym.Nieingerowanonatomiastwskładniętekstów.
Niektórezcytowanychtekstówzawierająprzypisy,wtymodsyłaczebibliograficzne.Ponieważwwiększościwypadkówbyłyonebardzo
skrótowe,zweryfikowanojewszystkieipodanowpełnejformie,zgodniezdzisiejszymizasadamibibliografii,abyułatwićczytelnikowi
dotarciedowymienionychpozycjiicytowanychfragmentów.Niekiedytrzebabyłopoprawićbłędniepodanenumerystronczynumery
czasopism,anawetwłaściwebrzmienietytułu.Wpublikacjiwyraźniezaznaczonotakże,któreprzypisypochodząodautorówwybranych
tekstówwpostacizapisu[Oryg.].
AleksanderSrebrakowski
1A.Mickiewicz,
Poematyidramaty
,red.G.Skabertin,Wilno1956,s.370.Pierwodruk:
PoezyeAdamaMickiewicza.Tomczwarty
,Paryż
1832,s.129.
2Idem,
Księginarodupolskiegoipielgrzymstwapolskiego
,Paryż1832,s.72.
3WśródlitewskichdziałaczynarodowychgłównąsiłęstanowiliprzedstawicielepierwszegopokoleniawykształconychLitwinów(wdużej
częściksiężykatolickich),wywodzącychsięzrodzinchłopskich,którepouwłaszczeniustaćbyłonaedukowanieswoichdzieci.Jednak
oprócztejgrupyznajdziemyteżczęśćdziałaczywywodzącychsięzrodzinszlacheckich.
4Wniniejszejpublikacji,wczęściopisowej,podająclitewskienazwiska,zachowanoichoryginalnąpisownię.Jednakwcytowanych
tekstachorazwprzypisachbibliograficznychpodawanojewtakiejformie,wjakiejzapisalijeautorzytekstów.Wewcześniejszychlatach,
szczególniewczasachdrukulinotypowego,brakowałoczcionekzlitewskimiznakamidiakrytycznymi,ponadtopowszechniestosowano
polszczeniepisowniobcychnazwmiejscowościinazwisk.Dzisiajmożliwościtechnicznepozwalająswobodnieużywaćwszelkichznaków
diakrytycznych,cowięcej–zaczynamysobiezdawaćsprawę,żenazwiskozapisaneworyginalnejformiejestelementemtożsamościdanej
osoby.Natomiastpolskiczytelnikniemaproblemuzodczytaniemtychnazwiskwewłaściwymbrzmieniu.
5Przykładytakichlistówzamieszczonow:P.Vileišis,
Rinktiniairaštai
,Vilnius2004,s.547-569.
6
D-roJonoBasanavičiausautobiografija
,Vilnius1936,s.25-28.
7Jakzauważawybitnyjęzykoznawca,JanOtrębski,nowoczesnylitewskijęzykliterackizostałopracowanydopierowlatach1880-1900,
ajegodoskonalenietrwałonadalprzezokresmiędzywojenny.Por.:Z.Stoberski,
Historialiteraturylitewskiej.Zarys
,Wrocław-Warszawa-
Kraków-Gdańsk-Łódź1986,s.8.
8Współczesnylitewskiintelektualista,TomasVenclova,nazywatorewolucjąjęzykowąlubfilologiczną.Por.:T.Venclova,
Eseje.
Publicystyka
,Sejny2001,s.117i204.
9C.Miłosz,T.Venclova,
DialogoWilnie
,„Kultura”1979,nr1-2,s.32.
10Ostatniowwielupracachhistorycznychzaczętostosowaćarchaicznąpisownięnazwynaszegowschodniegosąsiada(doroku1991)
jakoZwiązekSowieckiiwskrócieZSRS,zamiastZwiązekRadzieckiiZSRR,jaktorobionowkrajudotejpory.Argumentemdostosowania
archaicznejformypisownimabyćfakt,żetakrobionoprzedwojnąorazwtekstachwydawanychpowojnienaemigracji.Jesttomało
przekonującaargumentacja.Popierwszedlatego,żejużkilkalatprzedwojną,szczególniewoficjalnychdokumentachiwydawnictwach
kartograficznych,atakżewczęściprasy,stosowanonowąpisownię.Cowięcej,nazwaZwiązekSowieckitoewidentnyrusycyzm.
StosowaniedzisiajstarejpisowninależyodczytywaćraczejjakowyrażenienegatywnegostosunkudookupantaPolski,podobniejakdziało
siętowprasiebezdebitowejlat70.i80.,gdzieużywanonazwypolicjazamiastmilicja.Historyk,któregoobowiązujemaksimum
obiektywizmu,niepowinienjednakwtensposóbpostępować.Tym,którzydająsięjednakponieśćemocjom,zwrócęuwagę,żewlatach
80.,woficjalnymobiegutakąpisownięzaczęlistosować,chybajakopierwsi,ciautorzy,którzyjeszczeniewielewcześniejpisali
naprzykład,żewKatyniustrzelaliNiemcy.Dlategowewstępieiwprzypisachstosujękonsekwentniepisownię–ZwiązekRadzieckiiZSRR,
pozostawiającarchaicznąpisownięjedyniewtekstachcytowanych.
11Jużwdeklaracjiniepodległościz1918r.Litwinizaznaczali,żeodbudowująswojepaństwozestolicąwWilnie.Natomiastw1928r.,
przyokazjinowelizacjikonstytucjiRepublikiLitewskiej,wprowadzonodoniejart.5,wktórymWilnozostałookreślonejakostolicaLitwy,
choćjużodroku1923społecznośćmiędzynarodowauznawałapolskągranicęwschodnią,awięctakżeprzynależnośćprawnąWilna
doPolski.Cowięcej,stronalitewskawróżnychoficjalnychdokumentachiwydawnictwachrządowychokreślałaWileńszczyznęjako
terytoriumlitewskieokupowaneprzezPolskę.
12J.Urbszys,
LitwaiZwiązekSowieckiwlatach1939-1940
,„ZeszytyHistoryczne”z.90,Paryż1989,s.116.
13Polskawtymsamymczasiestraciła77tys.km2swojegoterytorium.
14Wodpowiedzinaankietęczasopisma„HistoriaiPolityka”,wktórejpytano,czypolskapolitykawschodniamożeniebyć
determinowanaprzezdawnesporyhistoryczne,ministerRadosławSikorskiodpowiedział:„Demitologizacja«historiidlapotrzebpolityki»
stanowiistotnyimperatywwrelacjachzewschodnimisąsiadami,gdziestosunkowoczęstospotykamysięzprzekłamaniamidziejów,
ztrwałościąhistorycznychmitóworazstereotypów.Jesttonieuchronnyskutekbudowaniawspółczesnejtożsamościnarodowej,wktórej
dezorientacjawobecznakówczasuteraźniejszegobezwiedniekorzystazpodpowiedzihistorycznejmitologizacji”.Cyt.za:R.Sikorski,
[ankieta],„HistoriaiPolityka”2010,nr4,s.11.
15Zpodstawowychopracowańpowojennychnależywymienić:W.Wielhorski,
PolskaaLitwa.Stosunkiwzajemnewbiegu
dziejów
,Londyn1947;G.Błaszczyk,
Dziejestosunkówpolsko-litewskichodczasównajdawniejszychdowspółczesności.TomI.Trudne
początki
,Poznań1998;idem,
Dziejestosunkówpolsko-litewskich.TomII.OdKrewadoLublina.CzęśćI
,Poznań2007;P.Łossowski,
Stosunkipolsko-litewskiewlatach1918-1920
,Warszawa1966;idem,
Konfliktpolsko-litewski1918-1920
,Warszawa1996;idem,
Stosunki
polsko-litewskie1921-1939
,Warszawa1997;idem,
Litwaasprawypolskie1939-1940
,Warszawa1985;K.Buchowski,
Polacy
wniepodległympaństwielitewskim1918-1940
,Białystok1999;idem,
Litwomaniipolonizatorzy.Mity,wzajemnepostrzeganieistereotypy
wstosunkachpolsko-litewskichwpierwszejpołowieXXwieku
,Białystok2006;idem,
Szkicepolsko-litewskie,czylioniełatwymsąsiedztwie
wpierwszejpołowieXXwieku
,Toruń2006;H.Wisner,
Wojnaniewojna.Szkicezprzeszłościpolsko-litewskiej
,Warszawa1978;K.Tarka,
Konfrontacjaczywspółpraca?LitwawpolityceRząduPolskiegonauchodźstwie1939-1945
,Opole1998;A.Srebrakowski,
SejmWileński
1922roku.Ideaijejrealizacja
,Wrocław1993;idem,
PolacywLitewskiejSRR1944-1989
,Toruń2001;A.Bobryk,
Odrodzenienarodowe
PolakówwRepubliceLitewskiej1987-1997
,Toruń2007.
16WedługobowiązującychdzisiajzasadpisownilitewskiejnazwatapowinnazostaćzapisanajakoAušra,jednakwczasie,kiedy
periodykbyłwydawany(1883-1886),obowiązywałyinnereguły.Wtedystosowanojeszczewpisowni–takjakwjęzykupolskim
–dwuznaki,któredopieropóźniejzastąpionoznakamidiakrytycznymi,zapożyczonymizjęzykaczeskiego.Obszerniejosamym
czasopiśmieorazlitewskimruchuemancypacyjnymzob.:P.Łossowski,
Gazeta„Auszra”ipocząteknarodowegoruchulitewskiego(1883-
1886),
[w:]
StudiazdziejówZSRRiEuropyŚrodkowej
,t.I,Wrocław1965,s.81-127.
17H.Korwin-Milewski,
Siedemdziesiątlatwspomnień1855-1925,
Warszawa1993,s.399.OkreślenieMilewskiegozostało
spopularyzowaneprzezStanisławaCataMackiewicza.Zob.:S.Mackiewicz,
Herezjeiprawdy
,Warszawa1962,s.165.
18Francuskioryginałtekstuukazałsiępięćlatpoupadkupowstaniastyczniowego,natomiastpolskietłumaczeniewroku1901.
19
Objawlitewski
,„DziennikPoznański”1883,nr231,s.1.
20
Ibidem
,s.2.
21Por.P.Łossowski,
Litwa
,Warszawa2001,s.67.
22SygnatariuszamitegoaktubylinastępującyczłonkowieTaryby:SaliamonasBanaitis,MykolasBiržiška,JonasBasanavičius,Kazys
