Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
Nauczycieleakademiccyapopularyzacjawiedzy
postulatyzaangażowanianaukiwoptymalnekierowanierozwojemcywilizacji(dla
dobraludzkości),cowiążesięzwychowaniemczłowiekadorozsądnegotraktowania
osiągnięćnaukiitechniki.
Gwałtownezmianyzaczęłyzachodzićzarównowobrębiesamejnauki,jakiwspo-
sobiejejuprawiania.Dziejeteoriinaukimożnastreścić,wedługS.Kamińskiego,
wskazującczterynajbardziejpodstawowefazywpojmowaniupoznanianaukowego.
Wstarożytności,główniezasprawąArystotelesa,ukształtowałasięklasycznakoncep-
cjawiedzyunitarnejjakoteoriiintuicyjno-dedukcyjnej.Stopniowaemancypacjanauk
szczegółowychipostępymatematykidoprowadziłydoutworzeniawXVIIwiekupo-
jęciawiedzynaukowejjakoteoriidedukcyjnej,opartejnawynikachtestowanejempi-
rycznieanalizyilościowejświata.Następnafundamentalnakoncepcjawiedzynauko-
wejzrodziłasiędziękipozytywistom,wedługktórychnaukadotyczyławyłączniezda-
rzeńujętychwdoświadczeniuzewnętrznymizmierzaładouchwyceniaich
prawidłowościwdrodzeindukcjiiweryfikacjiempirycznej.NaprzełomieXIXiXX
wiekupodjętohistorycznieiteoretyczneuzasadnionąkrytykępozytywistycznejkon-
cepcjinauki,codoprowadziłodopowstaniaczwartejfundamentalnejkoncepcjinauki.
Zapunktwyjściaprzyjmujesiętutajniemechanicznienagromadzoneobserwacje,lecz
twórczoujętąproblematykę,którarodzisięnagrunciecałejdotychczasowejwiedzy.
Głównymzadaniemnaukijestśmiałewysuwaniemożliwiejaknajogólniejszychhipo-
tezwyjaśniających,któreoparłybysiękrytyce.Aktualnystanwiedzynaukowejpo-
szczególnychdyscyplintraktowanyjestjakojedenzmożliwychpunktówwyjściana
drodzedodokonywaniadoskonalszychwyjaśnień.
M.iS.Ossowscyproponująpodziałnaukiwedługnastępującychkryteriów:tego,
ktonaukętworzy,czynnościprowadzącychdowytworzenianaukioraznaukijako
gotowegoludzkiegowytworu.Innypodziałmożebyćdokonanydziękiodpowiedzina
pytania:czymjestnauka,jaknaukapowstajeorazjakiemaskutki.
M.iS.Ossowscydokonująrozróżnieniawdefiniowaniupojęcia„nauka”,ważnego
zpunktuwidzeniapodejmowanejwniniejszymopracowaniuproblematyki.Dopierw-
szejgrupyzagadnieńzwiązanychznaukązaliczająte,któredotycząanalizypojęcia
„nauka”,jegoklasyfikacjiorazobejmująogólnerozważaniametodologiczne,przyna-
leżącefilozofiinauki.Dogrupydrugiejwłączajądziałbadańnaukoznawczychokre-
ślanychjakopsychologianauki,obejmującyzagadnieniarozwojupsychicznegouczo-
nego,wyróżnieniatypówbadaczy,psychologicznejanalizyczynnościbadawczych
ietapówtwórczościnaukowej.Wtrzeciejgrupie„nauka”występujenatleżyciaspo-
łeczno-kulturowego;nazywasiętenkieruneksocjologiąnauki.Mieszcząsiętutajza-
gadnieniazwiązanezewspółdziałaniemnaukizreligiąisztuką,zsystememekono-
micznym,prawodawstwemimoralnością.Czwartagrupatozagadnieniaocharakterze
praktyczno-organizacyjnym.Wymienićtutajmożnakwestiezwiązanezpotrzebami
organizacyjnyminauki,politykąpaństwawstosunkudonauki,organizacjąwyższych
uczelniiinstytutówbadawczych,popularyzacjąnauki,ochronąwłasnościintelektual-
nejitp.Piąta,ostatniagrupasprawtozagadnieniaocharakterzehistorycznym8.
Naukonaucejestwięcbardzowiele.Jejfenomenmożebyćrozpatrywanyzroz-
licznychperspektyw.Wniniejszymopracowaniuinteresowaćnasbędzieczwartagru-
8S.Ossowski,Onauce[w:]Dzieła,t.4,PWN,Warszawa1967,s.90–95.
