Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
Nauczycieleakademiccyapopularyzacjawiedzy
twierdzeńabstrakcyjnychiobjaśnieńdowyrażeńnowychtocechyprawidłowonapi-
sanegotekstupopularnonaukowego21.
ZatekstemA.Starzecwyróżnićmożnakilkacechjęzykowychcharakteryzujących
tekstypopularnonaukowe.Dystans,którymimowolniepojawiasiępomiędzypiszącym
tekst(najczęściejuczonym)aodbiorcą,zmniejszanyjestpoprzezograniczanieform
bezosobowychczasownikaiformstronybiernej.NajczęściejpojawiasięformaMY,
wdwóchniecoodmiennychwersjach.Pierwszywariantto„my”(„ja”+„wy”),które
dotyczyzbiorowościzłożonejzmówiącegoorazzgrupyodbiorców.Drugiwariant
„my”(„ja”+„ja”)ukazujenadawcęjakoprzedstawicielapewnejgrupy.Wpierwszej
wersjinadawcawciągaodbiorcęwrozmowęisprawia,żeodbiorcaczujesięwłączony
wrozwiązywanieproblemu.Takistylwypowiedzistwarzawiększemożliwościporo-
zumieniasięzczytelnikiemniżwariantdrugi,wktórymautoridentyfikujesięzjakąś
grupąiprezentujejejpoglądy,jednocześniechroniącsięprzedindywidualnąodpowie-
dzialnościązawypowiadanesłowa.Rzadkozdarzasię,jakpiszedalejA.Starzec,żeby
tekstypopularnonaukowepisanebyływformie,którawnajwiększymstopniuniweluje
dystansmiędzyuczestnikamikomunikacji,czyliwpierwszejosobieliczbypojedyn-
czejczasownikaodnoszącegosiędonadawcy.
Odniesieniaopartenatejformiegramatycznej,wskazującenapartnerskierelacje
międzyuczestnikamikomunikacji,powinnysiępojawiaćwcałymtekście,alenajważ-
niejszesąpierwszejegopartie,wprowadzającewkontaktzczytelnikiem.Początek
tekstupowinienrównieżprzyciągnąćuwagępotencjalnegoodbiorcy,zaciekawić,zain-
trygować,wciągnąćwdalszeczęścikomunikatu.Wśródelementówtakiegoperswa-
zyjnegooddziaływanianaczytelnikawymienićmożnachociażbyatrakcyjnytytuł,
zawierającymetafory,porównania,wyliczeniabądźróżnorodneanalogie.Pierwsze
akapitywinnyokreślaćpoziomintelektualnychmożliwościodbiorcy,jegodoświad-
czenieżycioweiwiedzęoświecie.Tworząctekstpopularnonaukowyzgodnieztakim
założeniem,możnapewnefaktypominąć(uznającjezaoczywisteizrozumiałe),inne
aktualizować,odwoływaćsiędowiedzypotocznejlubwyniesionejzeszkoły,bądź
nawetdotreścizawartychwpoprzednichartykułach.
Ważnymzabiegiempodtrzymującymzainteresowanieczytelnikasąpartietekstu
imitującedialogmiędzynadawcąaodbiorcą.Innymzabiegiemjestwartościowanie
opisywanychzjawisk,splatającesięczęstozemocjonalnymzabarwieniempodczas
prezentacji.Definiowanie,jeślijużwystępuje,odbywasiępoprzezporównania,przy-
kłady,odwołaniabądźopis.Ponadtokomunikatpopularnonaukowymusisięcechować
przejrzystościąizrozumiałością.
Pisarstwopopularnonaukowebardzoczęstocharakteryzujesięniezwyklewyszuka-
nymstylemispecjalistycznąterminologią.Ważnympostulatemjestwięcuproszczenie
językaprzekazówpopularnonaukowych,bojakzauważaT.Woźniak,„bogatszesłow-
nictwomatylkoprozaartystyczna”.Zrozumiałekomunikatyocharakterzepopularno-
naukowymodnaleźćmożna,wedługcytowanegoautora,jedyniewtakichprzekazach
pismpopularnonaukowych,którezawierająwiedzęmieszczącąsięwobrębiedoświad-
czeniapotocznego,czyliwtych,któreniepopularyzująkoncepcjinaukowych.Komu-
nikatyprezentującezagadnieniawykraczającepozapotocznośćodwołująsiędoczy-
21J.Pieter,Psychologiczneproblemysamokształcenia,NaszaKsięgarnia,Warszawa1963,s.242.
