Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.3.Niemiec,Austriak,Niemiecaustriacki:pojęciakontrowersyjne
37
te,cozrozumiałe,byłynaderrzadkostosowanenaokreślenieNiemcówwGalicji.
Natomiastokreślenia„Szwab”używanowGalicjibardzoczęstowobectamtejszych
Niemców.Zawierałoonoprawiezawszenegatywnypodtekst,aokreślanitakNiemcy
traktowalisłowoto–prawiezawsze–jakoobelgę.WedługHubertaOrłowskiego,
któryopierałsięnaXIX-wiecznymsłownikuSamuelaLindego,termin„Szwab”sto-
sowanowobecosób„urodzonychwSzwabii”,uczestniczącychwprocesieosadnictwa
naziemiachpolskich80.NaterenieGalicji,gdziemniejszośćosadnikówpochodziła
zeSzwabii,termin„Szwab”utraciłzwiązekznaczeniowyztączęściąNiemiecisto-
sowanybyłjakopochodzącespozaGalicjipejoratywneokreślenieosobynarodowo-
ściniemieckiej.WGalicjiwiększączęśćniemieckichosadnikówstanowiliprzybysze
zPalatynatu,więcwkrajutymteoretyczniebardziejuzasadnionebyłobyokreślanie
Niemcówjako„palatyńczyków”czy„palatynatczyków”,którejakwiadomonieistnie-
je.Orłowskipodkreślawswoimeseju,żepojęcie„Szwab”wsłownikuKarłowiczawy-
danymokołoroku1900„watmosferzenarodowejkonfrontacji”nabrałonegatywne-
gozabarwienia.Wczasiedrugiejwojnyświatowejpojęcie„Szwab”utrwaliłosięjako
pogardliweokreślenieNiemca,zachowująctozabarwienierównieżporoku194581.
Wroku1872wwydanymporazszesnastywLipskuNowymdokładnymsłowniku
polsko-niemieckiminiemiecko-polskimautorstwaF.Boocha-Arkossy’egonastronie
717podpojęciem„Szwab,Szwabczyk”znaleźćmożnanastępującądefinicję:„Szwab
(obecniezbiorowanazwamieszkańcówpołudniowozachodnichNiemiecajednocze-
śniepogardliweokreśleniena‘Niemca’)”.RównieżwniemieckimsłownikuJacoba
iWilhelmaGrimmów,wtomiepiętnastym,kolumnie2142,znajdujemywskazówkę,
żeprzykładowoWęgrzykażdegoNiemca,awszczególnościNiemcówwęgierskich,
nazywająSzwabami,aokreślenietomaszczególnie„nienawistneznaczenie”,awięc
podobniejakuPolaków.Ponieważużyciesłowa„Szwab”manaWęgrzechbardzo
silne,historyczneuzasadnienie,gdyżSzwabamipowszechnienazywanoprzybywa-
jącychtamodXVIIw.osadnikówniemieckich,niewykluczone,żesłowotojakope-
joratywneokreślenieNiemcajestwjęzykupolskimzapożyczeniemzwęgierskiego.
Wdrugimtomiewydanegowroku1913wWiedniuporazdrugiDokładnegosłow-
nikajęzykówpolskiegoiniemieckiegopodhasłem„Szwab”podanajestnastępująca
definicja:„Szwab,pl.-y:1)(pogardliwie)Niemiec,2)Karaluch;Szwabka(pogardli-
wie)Niemka;szwabski,poszwabsku(pogardliwie)niemiecki”82.Interesującejestto,
żepodobniejakwspółcześnieokreślenie„Prusak”również„Szwab”zastosowanodla
nazwaniauciążliwegoinsekta,czylikaralucha.Aczkolwiekwewspomnianympowy-
żej,wydanymwWiedniusłownikuokreślenie„Prusak”niefigurujejakonazwaro-
baka,sytuacjataodnosisiętylkodookreślenia„Szwab”.
RównieżwsamejGalicjiNiemcydoskonaleznalikontekstużyciapojęcia
„Szwab”,chociażrozumielijewtrochęinnysposóbniżPolacy.ProfesorLeopold
KarlSchulzvonStrasznicky,lwowskiprofesor,używagoprzykładowoprzyopisie
80
Ibidem,zwłaszczaprzyp.343.
81
Ibidem,s.122.
82
Dokładnysłownikjęzykówpolskiegoiniemieckiegowczterechtomach,działpierwszy,t.2,
Wiedeń1913,s.355.
