Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.3.Niemiec,Austriak,Niemiecaustriacki:pojęciakontrowersyjne
43
człowiekaustriackijestefektemspojrzeniawstecz,ukształtowanyprzezpokolenie,któ-
repopierwszejwojnieoglądałosięjeszczenaznikającyjużzahoryzontemwrakstare-
gopaństwaidopieropofakciewspominałoszczególnepoczuciedumyzczasów,gdy
Austriabyłamocarstwemeuropejskim100.
Trudnodoszukaćsięspecyficznej„tożsamościaustriackiej”(Österreich-Bewusst-
sein)przedrokiem1938,jakpodkreślaGeraldStiegwswoimartykulepoświęconym
kulturowympodstawomtożsamościaustriackiej(KulturellesFundamentderöster-
reichischenIdentität).Jeszczewokresiemiędzywojennympodkreślano„tysiącletnią
wspólnotęlosu,językaorazkultury”zNiemcami(tausendjährigeSchicksals-,Kul-
tur-undSprachgemeinschaft).Stiegformułujekontrowersyjnątezę,żedopieroHitler
sprawił,iżmieszkańcyRepublikiAustriistalisięAustriakami101.Wswoimesejupo-
wołujesięonnaopracowanąprzezprofesorówUniwersytetuWiedeńskiegowroku
1936książkęÖsterreich.ErbeundSendungimdeutschenRaum[Austria.Dziedzictwo
imisjanaobszarzeniemieckim],którejzadaniemmiałobyć„stworzeniezarysutego
niemieckiegonarodu(Volk)ikraju,któryzachowującswojąspecyficznąnaturę[…],
przeztysiąclattworzyłhistorięorazcierpiałprzezjejzmiennekoleje,będączawsze
częściąniemieckiegonarodu(Nation)”102.
PoważniejszedystansowaniesięAustriakówodprzynależnościdonarodunie-
mieckiegomiałomiejscedopieroporoku1945iwiązałosięściślezprzybranąprzez
Austriakówrolą„pierwszejofiary”nazistów.JednocześnieAustriaodmawiałaprze-
jęciachoćbywczęściodpowiedzialnościzazbrodnienazistowskie,wktórych,jak
wiadomo,uczestniczyliAustriacy.KonstruowaniewAustriinowegoobrazuhistorii
iwypieraniezeświadomościspołecznejhistoriilat1938–1945sprawiły,żemiesz-
kańcyzaczęlistopniowopozyskiwaćnowąaustriackątożsamośćnarodową,chociaż
jeszczew1956rokuprawiecodrugiAustriakdeklarował„przynależnośćdonarodu
niemieckiego”.Mimousilnychstarańpaństwaposzukiwaniewłasnej,austriackiej
tożsamościzajęłokilkadziesięcioleci.Administracyjnezabiegimającedoprowadzić
dozerwaniazniemieckościąprzybierałyniekiedyformykuriozalne,np.w1945roku
100
A.Lhotsky,DasProblemdesösterreichischenMenschen,[w:]A.Lhotsky,AufsätzeundVor-
träge,t.4:DieHaupt-undResidenzstadtWien–SammelwesenundIkonographie–Deröster-
reichischeMensch,Wien1974,s.311:„[dass–I.R.-R.]derösterreichischeMenschüberhaupt
ersteinProduktderRückschauist,geprägtvonderGeneration,dienachdemErstenWeltkrieg
dasWrackdesaltenStaateslangsamamHorizontentschwindensahundsichjetzterstdaran
erinnerte,wieeinemdaraufzumutewar,alsesnocheineeuropäischeGroßmachtdarstellte”.
101
G.Stieg,KulturellesFundamentderösterreichischenIdentität,[w:]Deutschland–Österreich.
VerfreundeteNachbarn.BegleitbuchzurAusstellungimHausderGeschichtederBundesrepu-
blikDeutschland,Bonn,19.Maibis23.Oktober2005,imZeitgeschichtlichenForumLeipzig,
2.Junibis9.Oktober2006,inWien2006,Bielefeld2005,s.106,110.Por.teżE.Bruckmül-
ler,ÖsterreichbegriffundÖsterreichbewußtseininderfranzisko-josefinischenEpoche,[w:]Was
heißtÖsterreich?InhaltundUmfangdesÖsterreichsbegriffsvom10.Jahrhundertbisheute,
wyd.R.G.Plaschka,G.StourzhiJ.P.Niederkorn,Wien1995,s.255–288.
102
Cyt.za:ibidem,s.106:„einenAufrißdiesesdeutschenVolkesundLandeszuentwerfen,dasin
seinereigenthümlichenNatur[…]immeralsGlieddesdeutschenVolkesdurchtausendJahre
GeschichtegemachtundGeschichteerlittenhat”.
