Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Problematykaosobowościiobrazuwłasnejosobywświetle...
25
Wzarysowanympowyżejnurciemieścisiękoncepcjakonstruktówosobi-
stychG.A.Kelly’ego,prekursorskadlapoznawczegopodejściadoosobowo-
ści71.Konstrukty,tj.kategoriepoznawczeozbliżonymzakresie,powstająna
skutekuogólnianiadoświadczeniajednostki72.Dziękinimczłowiekporząd-
kujedocierającedoniegoinformacjeorazjestwstanieinterpretowaćrzeczy-
wistość.Konstruktytworząhierarchicznieuporządkowanysystem,wktórego
składwchodząmałopodatnenazmianyimającedużeznaczeniedlafunk-
cjonowaniasystemu-konstruktycentralne,inaczej„(...)osiowekonstrukty
osobiste,czylite,dziękiktórymosobazachowuje(utrzymuje)własnątożsa-
mośćiegzystencję”73.onenadrzędnewstosunkudokonstruktówperyferyj-
nych.Teostatnie„(...)tworząsiećimogąbyćzmienianebeznaruszanialubpo
prostumodyfikacjistrukturyosiowej”74.Zajedenzkonstruktówcentralnych
możebyćuznanepojęcieself.Jestono„(...)konstruktemsymbolizowanym
przez„ja”(I),„mnie”(me),„siebie”(myself)(...).Jakokonstruktjeston(self)
reprezentacjąrzeczywistości„samegosiebie”(którątworzysampodmiot);to
wpewnymsensieteoria-„ja”(self-theory)”75.Funkcjąosiowegokonstruktu
selfoprócztego,żedajeonpoczucietożsamości,jestto,pozwalaprzewidy-
waćwłasnezachowania,zdarzenia.
Równieistotnądlapodejściapoznawczegojestnawiązującaczęściowo
dokoncepcjiKelly’ego-koncepcjaSamuelaEpsteina76.Wedługtegoautora,
człowiektworzyteorie,tj.uporządkowanezbiorypojęć,zktórychuświadamia
sobietylkoczęść.Odnosząsięonedoróżnychaspektówświatazewnętrzne-
goidoniegosamego.Skłonnośćdotworzeniawspomnianychteoriiwynika
zcharakterystycznegodlaludzkiegoumysłudążeniadoporządkowaniaróż-
norodnychdoświadczeńwformiesystemupojęciowego.
Obiezwymienionychwyżejteorii(dotycząceświataisiebie)zsobąściśle
powiązaneiwzajemnienasiebieoddziałują,umożliwiająctymsamymjed-
nostceprawidłowefunkcjonowanie.Wartododać,że„ja”złozonejestzwielu
składników,„porządkujeinformacje(doświadczenie)ikierujedziałaniem”77.
Doniosłeznaczeniedlarozwojuproblematyki„ja”wpodejściupoznawczym
miałostanowiskoHazelMarkus.NawiązującdopoglądówKelly’egoiEpsteina,
doszłaonadowniosku,żeludzietworząstrukturypoznawczedotyczącenie
tylkoświata,aleisamychsiebie.Teostatnieokreśliłajakoschematy„ja”
.one
„(...)poznawczymiuogólnieniamiczłowiekanawłasnytemat,powstałymina
71Por.G.A.Kelly,Tepsychologyofpersonalconstructs,NewYork1955.
72Por.M.Tyszkowa,Zdolności,osobowość,s.160.
73H.Gasiul,Oblicza„Ja”...,s.47.
74Tamże.
75Tamże.
76Por.S.Epstein,Teself-conceptrevisited:Oratheoryofatheory,„AmericanPsychologist”
1973,vol.28;S.Epstein,Cognitive-experimentalself-theory[w:]Handbookofpersonality:Teory
andresearch,red.L.A.Pervin,NewYork1990.
77L.Pervin,Osobowość...,s.253.