Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
rycznych,jakimisączynnościkomunikacyjne,związanezporozumiewaniem
sięludzipomiędzysobą.Rozwójmowyzkoleistałsiępodstawądorozwoju
trzeciegorodzajuczynności,specyficznieludzkich,mianowicieczynności
umysłowych(Tomaszewski1966,s.211-216).Przedstawioneklasyfikacjepo-
kazują,żepojęcieaktywnościrozpatrywanejestwieloaspektowo.Przybiera
różneformywciąguontogenezy.
2.Aktywnośćjakoczynnikrozwoju
Wrazzrozkwitempsychologiirozwojowejpowstałspóroczynniki
rozwojuiichrolęwkształtowaniubiografiijednostki.Wzależnościodkon-
cepcjiiprzyjmowanychzałożeń,któryśznichbyłwyróżnionyidominujący,
innyzaśbyłcałkowiciepomijanyjakoten,którynieodgrywaznaczącejroli
winicjowaniulubpodtrzymywaniuzmianrozwojowych.Współcześniewyróż-
niasięczteryczynnikirozwoju:wyposażeniegenetycznejednostkiipredys-
pozycjewynikającezcechwrodzonych,środowiskofizyczneorazspołeczne,
wychowanie,spontanicznąaktywnośćpodmiotu(Brzezińska2000,s.109).
Pierwszekoncepcje,pojawiającesięnaprzełomieXIXiXXwieku,przypi-
sywałykluczowąrolęwrozwojuczłowiekadziedzicznościbądźśrodowisku.
Przedstawicielenatywizmuuważali,żeaniwpływśrodowiska,aniaktyw-
nośćjednostkinienaruszarealizacjiplanurozwojuzdeterminowanegoprzez
geny.Zwolennicyempiryzmutwierdzili,żedzieckojestprzedmiotemiwy-
tworemoddziaływańśrodowiskanarzucającegomuspecyficznerodzajedo-
świadczeń.Tensposóbmyśleniaorelacjachjednostka-środowiskoznajduje
odbiciewkoncepcjachbehawiorystycznych,zgodniezktórymiczłowiekjest
układemzewnątrzsterownym,takwięcjestcałkowiciekontrolowanyprzez
środowiskozewnętrzne,ajegoaktywnośćmacharakterwyłączniereaktywny
(patrz:Brzezińska2000;Kozielecki1997;Włodarski,Matczak1992;Przetacz-
nik-Gierowska,Tyszkowa2000;Przetacznikowa1973).Koncepcjepsychody-
namicznenatomiastprzedstawiająniemalżeklinicznąwizjęczłowieka,bar-
dzoczęstoniekontrolującegoswoichzachowań,nieznającegopowodów
swoichdziałań,któregoaktywność,będącaodpowiedziąnapopędy,macha-
rakternieświadomy.Człowiekjestistotąniedoskonałąisłabą,akierująnim
potężnesiływewnętrzne,którychniekontroluje.Niezbędnymwarunkiem
rozwojujestwięcwtejkoncepcjisamoświadomośćprzejawiającasięwzna-
jomościwewnętrznejdynamikiiumiejętnościrozwiązywaniawewnętrznych
konfliktów(Kozielecki1997,s.93-165).Wpóźniejszychteoriachrozwojupró-
bowanołączyćczynnikiendogennezegzogennymi,ażwkońcudoprowadzi-
łotodopowstaniakoncepcjiwieloczynnikowych,np.teoriipoznawczych
ikonstruktywistycznychPiagetaiBrunera.
14
