Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Delegalizacjaagresji
zbrojneniejakowojnę,leczjakoprzykładoworepresalia,aletoobligujejedoza-
chowaniaproporcjonalnościwużyciusiłzbrojnychiograniczeniasiędościśle
określonegocelu,cowykluczachociażbyaneksję.
30
PrzełomXIXiXXwiekuprzyniósłwzrostznaczeniaopiniipublicznej,któranie
chciałapogodzićsięzmyślą,żedecyzjaorozpoczęciuwojnyjestwyłącznąpre-
rogatywąwładcy.Sytuacjatakabyłaniedozaakceptowania,choćbyztegowzględu,
żeciężardziałańwojennychniespoczywałnarządzących,alenarządzonych.Dla-
tegocorazwiększąpopularnościącieszyłysiępoglądy,wedługktórychwojnasta-
nowiłaostatecznyśrodekrozwiązaniakonfliktu,któregomożnabyłoużyćdopiero
powyczerpaniuwszystkichdostępnychpokojowychśrodkówrozstrzyganiaspo-
rówiwyłączniewcelusamoobronylubzapewnieniaprzetrwaniapaństwa.Kilka
ówczesnychkonfliktówudałosięrozwiązaćdrogąarbitrażową-sprawastatku
Alabama(w1872r.),łowisknaMorzuBeringa(w1892r.),granicymiędzyBry-
tyjskąGujanąaWenezuelą(w1897r.),dezerterówzCasablanki(w1909r.),co
niewątpliwiestanowiłozachętędorozwojupokojowychśrodkówrozwiązywania
sporów.Pojawiłysiępierwszedwustronneiwielostronneumowy,wktórychpań-
stwazobowiązywałysiędorozstrzyganiasporównadrodzearbitrażulubwinny
pokojowysposób.
Wlatach1899i1907zwołanopokojowekonferencjehaskienwceluznale-
31
zienianajskuteczniejszychśrodkówdozapewnieniawszystkimludziomrealnego
itrwałegopokoju”.PrzyjętonanichKonwencjęopokojowymzałatwianiuspo-
32
rówmiędzynarodowych(IKonwencjaHaska),wktórejtostronyKonwencjizo-
bowiązałysię,żewsytuacjizaistnieniasporu,jeślitylkobędzietomożliwe,skorzy-
stajązmediacjilubdobrychusług.NapodstawietejKonwencjipowstałStały
33
TrybunałArbitrażowyzsiedzibąwHadze.Niestety,zarównoIKonwencjaHaska
z1899r.,jakiz1907r.,niewprowadziłyobowiązkowegoarbitrażuwspornych
sprawach,choćzasadaobowiązkuoddaniasporówpodarbitrażznalazłasięwDe-
klaracjidołączonejdoIKonwencjiHaskiejz1907r.
Nakonferencjihaskiejw1907r.przyjętoKonwencjęoograniczeniuużyciasiły
wceluściąganiadługówzawarowanychumową(IIKonwencjaHaska,Konwencja
Drago-Portera).Miałaonajednakdośćograniczonycharakter,gdyżdopuszczała
34
30
I.Brownlie,International...,op.cit.,s.40.
31
Natematgenezykonferencjihaskich,zob.G.Bouthoul,Traité...,op.cit.,s.488.
32
nAfinderechercherlesmoyenslesplusefficacesd’assureràtouslespeupleslesbienfaitsd’une
paixréelleetdurableetdemettreavanttoutuntermeaudéveloppementprogressifdesarmements
actuels”.Fragmentnotyrosyjskiejz30grudnia1898r./11stycznia1899r.,przedrukowanej[wi]
R.Kolb,Iuscontrabellum.Ledroitinternationalrelatifauxmaintiendelapaix,Précis,Helbing
&Lichtenhahn,Bruylant,Bruxelles2003,s.24.
33
DzU1930,nr9,poz.64.Zob.A.S.Hershey,ConventionforthePeacefulAdjustmentof
InternationalDifferences,AJIL1908,t.2.
34
TekstiL.Gelberg,Prawomiędzynarodoweihistoriadyplomatyczna,Wybórdokumentów,t.1,
PaństwoweWydawnictwoNaukowe,Warszawa1954,s.252in.Zob.G.W.Scott,HagueConvention
RestrictingtheUseofForcetoRecoveronContractClaims,AJIL1908,t.2;J.Symonides,Kilka
