Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozdział2.Środowiskożyciaijegoprzetwarzaniewtokupracyspołecznej
55
Zanimjednakprzybliżymyspecyficznącharakterystykępojęciaśrodowisko
życiawpedagogicespołecznej,przypomnijmy,jakiprzypisujesięmusens,
wodróżnieniuodszerokiegoujęciauznającego,żeśrodowiskiemjestwszystkoto,co
nienależącdoorganizmu,wyznaczalubwspółwyznaczajegorozwój.Wpedagogice
społecznejtoogólnesformułowaniewzbogacasięoelementy,któremogąbyć
„bezpośredniospożytkowanewdziałaniunakierowanymnaosiągnięciezamierzeń
wychowawczych,iktóreokazująsiępomocnewopisywaniuiwyjaśnianiu
związkówmiędzyjednostkąaśrodowiskiem”(Szczepański,1970;za:Butrymowicz,
1993b,s.4).Samopojęcieśrodowiskapojmujesięjako„teelementystruktury
przyrodniczej,społecznejikulturalnej,któredziałająnajednostkęstalelubprzez
czasdłuższyalbokrótko,leczzeznacznąsiłąjakosamorzutnylubzorganizowany
systemkształtującychjąpodniet”(Radlińska,1961;za:Kamiński,1974,s.40).
Tymsamympodkreślasiędwaaspektyniezbędnedlawyodrębnienia
środowiskaodotoczenia.Sąnimi:czasisiłaoddziaływania,którejednak,co
ważne,niemusząbyćujmowanełącznie.Nikłośćbodźcamożebyćrównoważona
przezdłuższyczasoddziaływaniaiodwrotnie,jegosiławkrótkimczasiemoże
byćwystarczającymelementemstymulującymrozwój.Takwięctedwaatrybuty
środowiskamogąwystępowaćrozłącznie.Podkreślenietejalternatywymabardzo
ważneznaczeniedladalszychinterpretacji,zwłaszczaodnoszącychsiędo
konkretnychsytuacjidziałania,kiedytosiłaoddziaływania(wzmocnionanp.
czynnikamiemocjonalnymi)wzmagaznaczenieposzczególnychelementówprze-
strzeni,otaczającejjednostkę.Stanowitakżejedenzfundamentówepistemologicz-
nychdyscypliny–wymiarpromocyjnyiprogresywnydziałaniaspołecznego,
wtymnp.pomocywrozwoju,czyteżtowarzyszeniarozwojowi.
Problematyce„środowiska”,wieluśrodowiskżyciajednostki,poświęcasię
wpedagogicespołecznejsporouwagizewzględunakluczowąfunkcjętychpojęć.
Odwołujemytutajczytelnikadolicznychlektur(m.in.Radlińska,1961;Kamiński,
1961,1974,1980;Wroczyński,1966;Theiss,1996;Kawula,2002).Dokonując
syntetycznejanalizy,należałobyzaBrygidąButrymowicz(1993b,s.4–6)zwrócić
uwagęnato,żewpedagogicespołecznej:
•tradycyjnepojmowanieśrodowiskajakostrukturyzwiązanejterytorialnie
zpewnąprzestrzenią(np.miasto,wieś)wzbogacasięprzezwyróżnianie
kręgówśrodowiskowych(Pieter,1960)(np.rodziny,szkoły),któresąswoistym
środowiskiemfunkcjonalnym;podstawąichwyróżnieniasąokreślonestyczności
społeczne;
•odrzucającskrajności,skrajnydeterminizm,którysytuujejednostkęjako
bezwolnieulegającąwpływomwarunkówśrodowiskowych,jaki„skrajny
personalizm,wedlektóregojednostkamożeprzezwyciężyćwszelkiewpływy
środowiska,postrzegasięzwiązkijednostkiześrodowiskiemwukładzie
dialektycznym,uznając,żejednostka,kształtującsiępodwpływemwarunków,
wktórychżyje,możejerównocześniezmieniać,atakżemożeprzezwyciężać
skutkiniekorzystnychwpływówśrodowiska;
