Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Modeleukładówcentro-peryferyjnychnapoziomiepaństwa
31
zującejnakonflikt(cleavage)„centrum–peryferie”jakoklasyczną
liniępodziałuscenypolitycznejwnowoczesnychspołeczeństwach
europejskich.Jestonawedługcytowanychautorówtrwałąpozosta-
łościąpookresieintensywnejbudowy„nowoczesnychpaństwna-
rodowych”,którychźródłaupatrująoniwreformacjiirewolucji
francuskiej,prowadzącychdozwiększeniadążeńaparatupaństwo-
wegodoprzejęciakontrolinadsferąkulturyioświatyiuniezależ-
nieniasięodKościołakatolickiego.
Rokkan(Rokkan,Urwin1983)posłużyłsiętakżeciekawąme-
taforą,mówiąc,iżperyferiemogąbyćopisywanejako„struktura
możliwości”.Jednocześnietrzygłówneparametryokreślającecha-
rakterperyferiitowedługniegoodległośćodcentrum,stopieńod-
miennościodcentrumistopieńzależnościodcentrum(tzw.Model
3xD:distance,differenceanddependence).Fundamentalnywuję-
ciuRokkanabyłpodziałna„peryferiepodległe”(subjectperiphe-
ries),którychprzykłademsąWaliaczySzkocja,i„peryferiesty-
kowe”(interfaceperipheries),takiejakAlzacjaczyLuksemburg.
Podczasgdyperyferiepierwszegorodzajupodlegająjednowymia-
rowejdominacji,znajdującsięwzakresieoddziaływaniajednego
centrum,peryferiestykowetoobszaryprzecinaniasięwpływów
iambicjioddziaływaniaconajmniejdwuośrodkówcentralnych.
Powodujeto,żeperyferiepodległesązwyklewgorszejsytuacji,
natomiastperyferiestykowemogączerpaćistotnekorzyścizeswo-
jegopołożenia,wynikającezkonkurencjicentrów.Wszczególności
peryferiestykowemajązwyklesilniejszegospodarkiniżperyferie
wewnętrzne,sączęstobliższeośrodkomcentralnym,awybórmię-
dzynimiumożliwiaimwzględnąpodmiotowość,nawetwwarun-
kachbardzoograniczonychzasobówwłasnych.Donajsilniejszych
peryferiistykowychwEuropiezaliczyćmożnakrajepowstałena
pograniczupółnocnejEuropyprotestanckiejipołudniowejEuropy
katolickiej,zwłaszczaSzwajcarię,BelgięiHolandię.Jakzauważa
Rokkan,opierałysięonewdużymstopniunaaliansachperyferyj-
nychmiastiprowincji.Ichefektembyło,jakwiadomo,powstanie
państwmałychiwedługwielukryteriówperyferyjnych,aleboga-
tychiuzyskującychwniejednymwymiarzenieproporcjonalnedo
swejwielkości(powierzchniczynawetliczbyludności)przewagi
nadinnymikrajami.
