Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
równieżjestnaturalnadlaczłowiekainiejestsprzecznaani
zżyczliwością,anizprawemmoralnym.NiektórzyautorzyzButlera
obronyuczuciamiłościwłasnejprzedwartościowaniemnegatywnym
wyciągająwniosek,żezasadniczozgadzasięonzHobbesem5,jednak
jesttobłądiraczejwyniknieuważnejlektury.Część
Kazań
jest
defactoodpowiedziąHobbesowi,któregodoktrynazdaniemButlera
jestzgruntufałszywa.
JaksłuszniezauważaZiemińskiwswojejksiążceoButlerze6,obaj
autorzycoprawdarozumiejątrochęinaczejintereswłasnyistąd
krytykaButleraniejestdokońcaskuteczna,alejednakczęśćzniej
pozostajewmocy.
Wobecteoriizmysłumoralnego
KolejnyistotnytematdlaButleraijegootoczeniatokwestiatego,
czymjestnajwyższawładzamoralna–sumienie.Butlerodrzucateorię
zmysłumoralnegowformie,jakąprzyjmowałLordShaftsbury.
Wspominaotymexplicitewprzedmowiedo
Kazań7
.Coprawdajego
twórczośćwspierasprzeciwButlerawobecHobbesowskiegoegoizmu
moralnego,alezdaniembiskupaDurhamLordShaftsburyźleodczytuje
charaktertejwładzy.Shaftsburypostrzegadziałaniezmysłumoralnego
jakointuicjęestetycznąorazjakowładzęocenianiapoziomu
bezinteresownościlubżyczliwościdziałań.TymczasemButlerpokazuje,
żeocenamoralnadziałańniezależyodżadnychinnychczynników
takichjakżyczliwość,bezinteresownośćczyegoizm,aznaczeniemają
tylkoobiektywnewartościczynów.SumieniewteoriiButlerajest
osobnązwierzchniąwładząpoznawcząocharakterzeintelektualnym,
aleiintuicyjnymzarazem8.Trzebajednakpamiętać,żewżadnym
zeswoichtekstówButlerniebudujekompletnejteoriisumienia,
awszystko,conatentematmożnapowiedzieć,todalekoidąca
interpretacja.Stąddużyspórpośródspecjalistów,codotego,jak
dokładnierozumiećteorięsumieniaButlera9.Kluczoweznaczenie
majednaknieontologicznyczyepistemologicznystatussumienia
wyinterpretowanyzdziełButlera,alejegoumiejscowienie
wwewnętrznejbudowieczłowieka,któreButlerwyraźnieokreśla.
Sumieniejesttomianowiciewładzanadzorczaumieszczonaponad
całościąmechanizmuosądówmoralnychobejmującegouczucia,
wtymuczuciamiłościwłasnejiżyczliwości,oraznadzorującegoich
właściweproporcjeimiaręrozumu.Sumieniejestwbutlerowskiej,
wzorowanejnapolitycznej,teoriiodpowiednikiemsądunajwyższego.
Jestonotakżenieomylne.Butleruważa,żeludziedokonujązłych
czynówniezewzględunabłędysumienia,alezewzględu
napominięcieichwskazańzpowoduniewłaściwychproporcjiuczuć,
niedostatecznegostosowaniarozumualbonaprzykład
samooszukiwania,októrymobszerniepisze.Jegoetykaopierasię
jednaknaprzekonaniu,żeludziezasadniczowiedzą,cojestsłusznym
działaniem,aroląmoralistyjestichprzekonaćdodziałaniazgodnie
