Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Płazybeznogie
tunków.UczęściprzedstawicieliGymnophiona,
szczególniemocnozwiàzanychzpodziemnymtry-
bemżycia,soczewkaisiatkówkauległyzanikowi.
Alenawettepozbawioneoczupłazywykazujàne-
gatywnàfototaksję,tj.uciekajàodŹródłaświatła.
Beznogieprawdopodobnienienajlepiejsły-
szà,alewpewnychokolicznościach,np.złapane
doręki,mogàwydawaćdŹwięki(przypomina-
jàcekrzykilubpiski).Uniektórychgatunków
mniejwyspecjalizowanychwryjàcymtrybieżycia,
wbłędnikubłoniastymwystępujebrodawkapod-
stawowa(łac.
papillabasilaris
),aleużadnego
taksonuniemabłonybębenkowej.Wbudowie
anatomicznejbłędnikabłoniastegorodzinyCae-
ciliidaeobecnesàdwie(aniejednajakuinnych
płazów),plamkizaniedbane.
Majàzdecydowanielepiejniżjakiekolwiekinne
płazyrozwiniętynarzàdwęchu,rekompensujàc
tymczęściowàprzynajmniejutratęinnychzmy-
słów.Jesttooczywisteprzystosowaniedożycia
wziemi,gdzieodbiórbodŹcówwzrokowychisłu-
chowychniematakiegoznaczeniajaknapo-
wierzchni.Narzàdwęchujestparzystyiskładasię
zotworunozdrzaprzechodzàcegowworekwę-
chowy.Odworkategoodchodziworekdodat-
kowy,doktóregootwierasięprzewódnarzàdu
Jacobsona.Całynarzàdwęchowyzajmujejednà
czwartàwielkościgłowy.
Ważnymnarzàdemzmysłu(percepcjichemicz-
nejidotykowej)jestdlabeznogichparaczułków
zmysłowychwysuwanazbruzdlubotworków,
położona(pojednymczułkuzkażdejstrony)
przeważniemiędzyokiemaotworemnozdrza.
Sàoneróżniepołożonewśródposzczególnych
grup:ujednychprzedotworemgębowym,uin-
Głowa
fot.JohnMeasey
Ichthyophistricolor
zczułkamizmysłowymi,
22
nychprzysamychoczachtworzàcznimijeden
narzàd,uniektórychgatunków(rodzinaskryto-
ślepcowate*)wspólniewysuwanyichowany.Uczę-
ścigatunkówwczaszceistniejàparzysteotwory
czułkowe:uposzczególnychtaksonówczułkizmy-
słowepowiàzanesàzoczodołem(mikromar-
szczelecsurinamski*–
Microcaeciliarabei
)lubteż
leżàtużprzyotworachnozdrzy(np.
Crotaphatrema
lamottei
).Czułkizmysłowewystępujàuwszystkich
beznogich.Wiadomo,żestrukturytesàpowiàza-
nefunkcjonalnieznarzàdemJacobsona.Czàstki
chemicznesàwciàganenapowierzchniach
czułkówzmysłowychdokanalików,astamtàd
kierowanedonarzàduJacobsona,gdziesà
analizowane.Dziękitakiemumechanizmowi
płazymogàodbieraćbodŹcechemiczne,kiedynp.
otworynozdrzysàpokryteziemiàwczasierycia.
JedynieurodzinyTyphlonectidaeczułkizmysłowe
niemogàsięchować.Zeksperymentówwynika,
żezablokowanieotworównozdrzyuniemożliwia
znalezienieofiary,zaśzablokowanieczułkówzmy-
słowychopóŹniadotarciedoniej.
Ularwpłazówbeznogich,podobnie,jakularw
innychpłazów,występujenarzàdliniibocznej.Składa
sięonzelektroreceptorów–wzgórkówzmysłowych
ineuromastówbędàcychmechanoreceptorami.
Wzgórkizmysłoweznajdujàsięunasadylubponi-
żejśrodkowejwarstwynaskórka.Sàtobanieczko-
watekanały,wewnàtrzktórychznajdujàsiękomórki
zmysłowe,połàczonewłóknaminerwowymizwew-
nętrznymukłademnerwowym.Nazewnàtrzkażde-
gokanalikazotworuwystajeosklepek(łac.
capula
)
–grudkagalaretowatejsubstancji.Każdezwierzę
emitujewokółsiebiepoleelektryczne.Wzgórkizmy-
słowepozwalajàwyczućniewielkienawetpoleele-
ktrycznewokółewentualnychofiarnawetwtedy,gdy
sàoneukryteiodróżnićjewedługwielkości.Umo-
żliwiajàtakżewykryciedrapieżcybędàcegoewen-
tualnymzagrożeniemdlapłaza.Wzgórkizmy-
słowewystępujànietylkoularwbeznogich,ale
takżeudojrzałychpłciowoosobnikówpłazowca
murenowatego(
Typhlonectescompressicauda
)–
prawdopodobniewzwiàzkuzprowadzonym
przeztengatunekwodnymtrybemżycia.Wzgór-
kizmysłowemogàtakżebyćpomocneprzyfoto-
recepcji(wykrywaniuŹródełświatła).
Neuromastysàznaczniemniejliczneniżwzgór-
kizmysłowe.ReagujànabodŹcemechaniczne,np.
