Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Rozmnażaniesiępłazów
ciàgajàcymmazdolnośćakomodacji.Posiadajà
ruchomàtęczówkę,dobrzerozwinięteciałorzęs-
koweiczteryrodzajekomórekświatłoczułych.
Wporównaniuznimi,oczypłazówogoniastychsà
prymitywniejsze:majàtylkojedenmięsieńprzycià-
gajàcysoczewkę,słabiejrozwinięteciałkorzęskowe
imniejszàkomoręoka.
Uniektórychgatunkówpłazówzamieszkujà-
cychmiejsca,doktórychdocierabardzoniewiele
światła,takiejakjaskiniebàdŹpodziemnenory,
oczyuległywróżnymstopniuuwstecznieniu.Przy-
kłademsàtunp.należàcedorzędupłazówbez-
nogich–marszczelcowate.Uniektórychgatunków
rodzinyCaeciliidaesoczewkaisiatkówkauległy
całkowitemuzanikowi,zaścałeokomożemieć
średnicęjedynie1mm.
Większośćpłazówmapowiekęgórnànieru-
chomà,adolnàruchomà.Najbardziejskrajna
częśćdolnejpowiekijestprzezroczystainosina-
zwęmigotki.Niektóregatunkipłazów,zwłaszcza
te,którenieprzechodzàpełnejmetamorfozylub
pędzàneotenicznytrybżycia,niemajàwogóle
powiek.
Uwszystkichpłazówwystępujenarzàdwęchu
składajàcysięzworkawęchowegoiotworunoz-
drzaorazewentualnieinnychczęści.Wtejgroma-
dzie,podobniejakuwiększościkręgowcówjeston
parzysty.Wposzczególnychrodzinachdodatkowo
możeskładaćsięznarzàduJacobsona,przewodu
łàczàcegoworeknosowyznozdrzem,gruczołu
nosowegozewnętrznegoigruczołuHardera.Na-
rzàdJacobsona(lemieszowo-nosowy)tokieszon-
kowatyorganwypełnionypłynem,któregownę-
trzepokrytejestspecjalistycznymikomórkamiana-
lizujàcymiczàstkichemicznepokarmu,któryznaj-
dujesięjużwjamiegębowej.Czàsteczkiche-
micznezostajàprzeniesionedonarzàduJacob-
sonazapośrednictwemjęzyka.Dlapłazówbez-
nogichnarzàdwęchujestnajistotniejszymnarzà-
demzmysłów.Jestunichproporcjonalniewiększy
niżujakichkolwiekpłazówizajmujeokoło25%
wnętrzaczaszki.Zkoleinajprymitywniejszyinaj-
mniejskomplikowanywystępujeuniektórychpła-
zówogoniastych(rodzaje
Proteus
,
Siren
i
Necturus
).
NiemajàonewogólenarzàduJacobsona.Uod-
mieńcajaskiniowegonarzàdwęchuskładasię
jedyniezworkównosowychpołàczonychbezpoś-
rednioznozdrzami.
Innymistotnymnarzàdemzmysłówpłazów,
zwiàzanymześrodowiskiemwodnymjestlinia
boczna,któraodbierasygnałyelektryczneime-
chaniczne(drganiawody).Występujeularworaz
udojrzałychpłciowoosobnikówrodzajów
Pipa
,
Xenopus
,
Amphiuma
i
Necturus
.Gatunkitepę-
dzàwodnytrybżycia.
Rozmnażaniesiępłazów
Zapłodnienieupłazówjestprzeważniezewnę-
trzneiuznacznejczęścigatunkówzachodziwwo-
dzie.Jesttozwiàzanezbrakiemnarzàdukopulacyj-
negowśródwiększościprzedstawicieligromadyiko-
niecznościàprzebywaniaplemnikówwśrodowisku
wodnym.Zapomocàwicipodpływajàonewpo-
bliżejaj.Środowiskotakiewystępujewewnàtrz
drógrodnychlubwzbiornikuwodnym.Sàteżnie-
licznegatunki(np.chwytnicaczerwonooka–
Aga-
lychniscallidryas
),którychsamicawmomencie
składaniajajizapłodnieniazewnętrznegonalà-
dziewypuszczawodęzpęcherzamoczowego,by
umożliwićruchplemników.
Zkoleiuwszystkichpłazówbeznogichwystę-
pujezapłodnieniewewnętrzne–samcemajàtak
przekształconàczęśćkloaki,bymogłaonabyć
wnicowywanadokloakisamicy.Uwielupłazów
ogoniastychzapłodnieniewewnętrznepolegana
tym,iżsamiecskładanapodłożulubprzekazuje
bezpośredniodostekusamicypakietyspermato-
forów.Partnerkawchłaniajezapomocàrucho-
mychwargkloakalnych.
Ukilkugatunkówpłazówbezogonowychtak-
żewystępujezapłodnieniewewnętrzne.
Większośćpłazówskładajajawwodzie,jed-
nakskładanieichpozazbiornikiem(wnorach
ziemnych,naliściach,gałęziach,wdziuplach,wza-
głębieniachgruntu,wśródściółkileśnej,nawil-
gotnychskałach)jestdośćpowszechneiwystę-
pujewróżnychgrupach.
Zjajrozwijajàsięprzeważniewolnożyjàcelar-
wyzamieszkujàceśrodowiskowodne.Uwieluga-
tunkówpłazów,zwłaszczajeślijajaskładanesàna
làdzie,wylęgajàsięprzeobrażonejużosobniki.
Larwyprzeważniewpoczàtkowymokresie
niemajàkończyn.Uwiększościgatunkówpoja-
wiajàsięonezazwyczajpóŹniej,wmiaręrozwoju.
11
