Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Roztworemhipotonicznymnazywasięroztwórmającymniejszestężenieosmo-
tyczneodstężeniapanującegowkomórce.Komórkaumieszczonawroztworzehipo-
tonicznym,dążącdowyrównaniastężeń,pobierawodęzotoczenia(ryc.1.6).Efektem
tegozjawiskajestpęcznieniekomórki,któreostatecznie,przydużejróżnicystężeń,może
sięzakończyćjejlizą,czylipęknięciem.Zawartośćkomórkiwylewasięnazewnątrz
itakiezjawiskonazywamycytolizą.Jeżeliwroztworzehipotonicznympękaerytrocyt,
touwalniasięhemoglobina,dlategoprocestennazwanohemolizą.
Roztwórmającytakiesamostężenieosmotycznejakstężenieosmotycznekomórki
nazywasięroztworemizotonicznym.Wodazkomórkiumieszczonejwtakimroztworze
będziezniejzarównouchodzić,jakidoniejwnikać,alewypadkoweprzemieszczanie
sięjejcząsteczekbędzierównezeru.Takwięckomórkaniebędziesięanikurczyć,ani
pęczniećipozostaniebezzmianykształtu.Takimpłynemizotonicznym,czyliroztworem
fizjologicznym,dlakomórekczłowiekajest0,9%roztwórNaCl.
Abykomórkimogłypobieraćwszystkiepotrzebnesubstancjeodżywczeoraz
usuwaćzbędnemetabolity,ichbłonymusząumożliwiaćprzechodzeniewielucząste-
czek,np.niektórychjonów,cukrów,aminokwasów,nukleotydówilicznychmetabolitów.
Wdrodzeprostejdyfuzjicząsteczkitakieprzechodziłybyprzezbłonęowielezawolno,
dlategodoichefektywnegoprzenoszeniaprzezbłonywkomórceniezbędnesąwyspecja-
lizowanebiałkatransportowe.
Dobłonowychbiałektransportującychzaliczasiękanałyinośniki(ryc.1.7).
Kanałyrozróżniajątransportowanecząsteczkinapodstawieichwielkościorazładunku
elektrycznego.Większośćbiałkowychkanałówbłonowychjestbardzoselektywnaisłuży
dotransportutylkookreślonegorodzajujonów,aichotwieraniejestściślekontrolowane.
Gdykanałjestotwarty,mogąprzechodzićprzezniegocząsteczkidostateczniemałe
zodpowiednimładunkiem.Prawiewszystkiekanałysąkanałamijonowymiodpowie-
dzialnymizatransportwybranychjonównieorganicznych,głównie:Na+,K+,Cl-iCa2+.
Kanałytesąm.in.odpowiedzialnezatransportjonówwapniazsiateczkiśródplazma-
tycznejdosarkoplazmykomórkimięśniowej,wywołującskurcz,albozapowstawanie
potencjałuczynnościowegowkomórcenerwowej(kanałydlaNa+iK+)(patrzrozdz.2).
Większośćkanałówjonowychotwierasięizamykawodpowiedzinajakiśbodziec,
nazywasiętobramkowaniemkanałów.Wzależnościodrodzajubodźcakanałymogą
byćnp.bramkowanenapięciem(jeżelibodźcemjestzmianapotencjałubłonowego)czy
teżligandem(jeżelibodźcemjestjakiśligand).Środkiemtransportubiernegorozpusz-
czalnychcząsteczeksąwszystkiekanałyiwielenośników.
Nośnikisąbiałkamibłonowyminiezbędnymidoprzenoszeniaprzezbłonyprawie
wszystkichmałychcząsteczekorganicznych,zwyjątkiemcząsteczekrozpuszczalnych
wtłuszczachorazmałychcząsteczeknienaładowanych,któreprzechodządziękidyfuzji
prostej.Białkanośnikowesąbardzoselektywneiprzenoszątylkotakącząsteczkę,która
pasujedomiejscawiążącegonanośniku,przyczymkażdorazowopodczastransportu
zmieniająswojąkonformację.Nośnikwiążesięztransportowanymsubstratemiprzenosi
goprzezbłonęzgodniezgradientemstężeń.Mechanizmtegotransportujestopartyna
zmianiekonformacjinośnika,którynaprzemiennie„otwierasię”kujednejpowierzchni
10
10BUDOWAIFUNKCJEKOMóRKI
